Biz ayı piyasasında spekülatif ralli mi, yoksa boğa piyasası süreci mi diye tartışa duralım, piyasa aktörleri aynen birer matador gibi boğayı coşturdukça coştursunlar. 7 ay gibi kısa sürede 22 binden 51 bine geliyor endeks. Yaklaşık yüzde 130 artış... Dile kolay.
Finansın kalbinin attığı Wall Street'de piyasaların yönünü simgeleyen "boğa ve ayı heykelleri" vardır. Boğa yükselen, ayı düşen piyasaları tanımlar. Çünkü, boğa boynuzlarını aşağıdan yukarı doğru, ayı da pençelerini yukarıdan aşağı doğru kullanırlar.
Küresel kriz ile tam bir ayı piyasasına tanık olmuştuk. Tüm borsalarda ciddi kan kayıpları yaşanmıştı. Hatta, düşüşü hızlandıran "açığa satış işlemleri" de birçok borsada yasaklanmıştı. 2008 yılının sonu ve 2009'un ilk aylarında krizin faturası su üstüne çıkmaya başlamasıyla, iktisadi faaliyet ve firma performansı bağlamında 2009 yılından umudumuzu kesmiştik.
CARRY TRADE
İktisadi faaliyetlerin azalması ve negatif büyüme rakamlarının sonucunda firmaların bilançolarının bozulacağını tahmin etmek zor değildi. Nitekim, ilk çeyrek bilançoları kötü geldi. Fakat, kötü bilançolara rağmen ne olduysa birden borsalar yükselmeye başladı. Nedenini şu algoritmik şema içinde açıklayabiliriz; faizler hızlı bir şekilde düşürüldü, ortalığı likidite sardı, gelişmiş ülkelere göre gelişmekte olan ülkelerin mali kurumları "zehirli kağıtlarla" krize yakalanmadıkları için fazla tahribat görmediler. Mali kurum iflasları olmayınca piyasa aktörlerinin gelişmekte olan piyasalara karşı "risk iştahları" kabardı. Gelişmiş piyasalardan aldıkları ucuz likiditeyi gelişmekte olan ülke borsalarına taşıdılar.
İşte bu süreçte "ayı piyasası spekülatif rallisine" tanık olduk. Çok ucuz kalmış hisse senetlerinin bir noktadan sonra, reel sektör gerçekleri gölgesinde, cazibesinin azalacağını ve rallinin biteceğini öngörüyorduk. Zaten diğer kriz dönemlerinde borsa endekslerine baktığımızda artışın ilk aşamada, yani ivme kazandığı süreçte, yüzde 30-40'lar ile sınırlı kaldığını gözlemliyoruz. Dolayısıyla, bu yılın Mart ayında başlayan ayı piyasası rallisinin birkaç kez 40 binlere sıçrama yaptıktan sonra 35 binler seviyesinde yatay seyir izleme olasılığını yüksek görüyorduk.
Deyim yerinde ise evdeki hesap çarşıya uymadı. İMKB 100 Endeksi kriz öncesine döndü hiç bir şey olmamış, kriz yaşanmamış gibi. Bu tuhaf yükselişi dışsal ve içsel bazı olumlu verilerle açıklamak mümkün değil.
UZMAN YORUMLARI
Hisse senetleri fiyatlarının neden yükseldiğinin yanıtlarını televizyonlara çıkan uzmanlar "bozuk plak" gibi ağızlarında geveliyorlar. Amerika'dan şu veri geldi bu da beklentilerin üzerinde idi onun için yükseldi endeks. Niye yükseldi endeks? Uzman yanıtlıyor; veri kötü geldi ama biz daha kötü bekliyorduk, onun için yükseldi. Ya da batmaktan son anda kurtarılmış bir mali kurum rapor yayınlamış, Türkiye piyasası parlayan yıldız imiş, onun için yükselmiş hisse senetleri.
Yükselişin bir kısmı normal, bunu bilimsel gerekçelerle açıklayabiliriz. Ancak abartılı kısmını açıklayamayız. Eğer açıklamaya kalkarsak sadece skor üzerinden konuşmuş oluruz.
Gelişmişte olan piyasalarda hisse senetleri üzerinde çok ciddi köpük oluşuyor. Brezilya borsası bu yıl itibarıyla dolar bazında yüzde 121 artış ile zirvede. Endonezya yüzde 114.5 ve Rusya yüzde 103 artış ile ikinci ve üçüncü sıradalar. İMKB'deki artış oranı ise yüzde 92.
Faizler düşük kaldığı sürece bu balon şişmeye devam edecek, ta ki patlayana kadar. Bunu kabullendik, boğa coşacak. Fakat, bu puslu havada artık ayyuka çıkan spekülasyon sınırını aşmış işlemlerin SPK ve İMKB tarafından mercek altına alınması gerekiyor.