Hep borsa coşacak değil ya. Biraz da ekonomiyi yakından ilgilendiren faktörler coşsun. Teşvik sisteminden sonra "bireysel emeklilikle" ilgili önemli değişikliklerin yapıldığı duyuruldu ekonomi yönetimince. Cari açık ile neden sonuç ilişkisi olan tasarruf açığının yeni düzenlemelerle makul seviyelere getirilmesi hedefleniyor. Türkiye'nin tasarruf oranı yüzde 12'lerde. Yani, gelişmekte olan ülke ortalaması olan yüzde 23'ün oldukça altında.
Tasarruf seviyesinin yükseltilmesi için atılacak adımların başında birey emeklilik sistemi geliyor. 2003 yılından bu yana uygulanan sistem ne yazık ki hacim olarak beklenen seviyelere ulaşamadı. Nisan ayı itibariyle sistemin büyüklüğü 15.9 milyar TL civarında. 16 milyar TL'ye yaklaşan fon büyüklüğüne karşın, sisteme yapılan katkı payı büyüklüğü 13 milyar TL'de kalıyor. Katılımcı sayısı ise 2.7 milyon kişi. Rakamlardan da görüldüğü gibi neredeyse 10 yıllık bir dönemde gelinen nokta çok da kayda değer görünmüyor açıkçası.
TEŞVİKLER YETERSİZ
Bunun birkaç nedeni var. Birincisi, sistem mevcut haliyle yeterli cazibeye sahip değil. Yani, teşvik alanı biraz dar. Sadece, Gelir Vergisi mükellefleri vergi teşvikinden yararlanabiliyor. O da asgari ücretin brüt tutarı ile sınırlı kalmak kaydıyla ve vergi dilimi oranında. Örneğin, bir katılımcı aylık 100 TL ödeme yapıyor ve vergi diliminde yüzde 20'de bulunuyorsa, o ay gelir vergisi matrahı 100 TL eksiliyor ve katılımcı 20 TL daha az vergi ödemiş oluyor. Sonuçta 100 TL'nin 20 TL'si devletten, kalan kısmı katılımcıdan geliyor. Eğer kalımcı Gelir Vergisi mükellefi değilse, emekli ya da ev hanımı ise bu teşvik kapsamına girmiyor. Belli aralıklarla katkı payı yatırmayıp toplu para verirse de yine vergi teşvikinden yararlanamıyor.
İkincisi, 10 yıl ve 56 yaş kriterini tamamlamadan sistemden çıkmak isteyen bir katılımcıdan içerideki birikiminin tamamı üzerinde, sadece sermaye kazancı değil, yüzde 15 vergi kesintisi yapılıyor. Varsayalım ki, içeride 10 bin TL birikimi olan bir kişi ayrılmak istiyor. Bu durumda katılımcının 1.500 TL'si vergi olarak kesiliyor. Acil paraya ihtiyacı olanlar böyle ağır bir yaptırım yüzünden ya büyük kayba razı oluyor ya da kredi gibi seçeneklere yönelmek zorunda kalıyorlar.
Sistemin çok yaygınlaşamamasının diğer bir nedeni de, hayat sigortalarında kötü deneyimlerin olması. Hayat sigorta sisteminde kesintiler konusunda mevzuatta belirgin bir çerçeve çizilmemişti. Dolayısıyla 2003 yılında bireysel emeklilik mevzuatında yapılabilecek 3 kesinti tanımlandı ve onların da tavan sınırları belirlendi.
HANGİ YENİLİKLER?
Gelelim sisteme getirilecek yeniliklere...
En önemlisi ve sistemi coşturacak olan değişiklik teşvik alanının genişletilmesi. Yeni mevzuat yasalaştıktan sonra, ister Gelir Vergisi mükellefi olsun ister olmasın tüm sistem katılımcıları dönemsel ödemelerinin tümünden devlet desteği alacak. Detayı şimdilik bilemiyoruz ama açıklandığı kadarıyla 100 TL katkı payının 25 TL'si devlet katkı payı olarak sisteme girecek ve ayrı hesapta takip edilecek. Sonrasında sistem şöyle işleyecek; 3 yıl tamamlandıktan sonra ayrı hesaptaki birikimin yüzde 15'i, 6 yılda yüzde 35 ve 10 yıl koşulu doldurulduğunda da yüzde 100'ü alınabilecek. Aynı zamanda, ikraz şeklinde içerideki birikimin bir kısmı, sağlık ve eğitim gibi konular öne sürülerek, alınabilecek herhangi bir kayba uğramadan.
Sistemi cazipleştiren bir değişiklikte fonlarda kullanılacak araç yelpazesinin genişletilmesi. Artık altın ve kıymetli madenler de bireysel emeklilik fonlarına girebilecek. Altının fiziken kullanılması, daha az risk seven ya da faize sıcak bakmayan yatırımcılar için iyi bir seçenek olacak.
Henüz yasalaşmadığı için kamuoyuna yansıyan konuları vurgulamaya çalıştım. Umarım söz konusu değişiklikler bu yasama yılına yetişir ve son çeyrek itibariyle uygulanmaya başlayabilir. Kesinlikle, güvenilir ve devlet katkısı yüzünden getirisi yüksek olan bu sistemden, özellikle emekli maaşlarının bahşiş kıvamında olduğu ülkemizde herkesin yararlanması gerektiğini düşünüyorum.