Haziran ayında da dış ticaret açığı inişine ara vermeden devam etti. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre ihracat yüzde 4.2 artarken, ithalat sürpriz yaparak yüzde 1.1 geriledi. Böylece, kritik göstergelerden olan ihracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 62.2'ye çıktı. Oysa geçen yılın aynı döneminde oran yüzde 58.9 idi.
Açıklanan dış ticaret verilerinde hem iyileşmeye işaret eden hem de negatif diyebileceğimiz sorunlara rastlıyoruz.
Bizi mutlu eden gelişmenin altını çizelim. Dış ticaret açığının aşağı gelme nedeni genellikle ihracatın ithalattan daha fazla yükselmesiyle gerçekleşirdi. Oysa son aylarda ilk kez açık ihracatın yükselmesi ve aynı zamanda ithalatın azalmasıyla daralıyor. Bir ilk de şu: Büyüme hızı belirgin bir şekilde indiğinde açık düşerdi. Çünkü, firmalar üretim düzeylerini sınırladıklarından aramal ithalatı kesilirdi. Birkaç yıldır yüzde 4'ler civarındaki büyüme hızına rağmen açık yüzde 8.8 azaldı.
Diğer iyimser gelişme Haziran ayında Avrupa ülkelerinin toplam ihracat içindeki payının yeniden yükselişe geçmiş olması. Mayıs ayında AB'nin payı yüzde 41.9 seviyesinde kalırken bu yılın aynı döneminde oran 3 puanlık artışla yüzde 46'ya çıktı.
Cari açığı rahatlatıyor
AB'nin yanı sıra ihracat yelpazesine yeni pazarlar ekleniyor. Yoğunlaşma riski kısmen de olsa dengeleniyor. Türkiye'nin ihracat yaptığı bir ülkede ya da birkaç ülkede sorun olduğunda diğer ülkeler ihracatı kurtarabiliyor. AB'nin aslan payı almasındaki diğer kritik bir konu ise Türkiye'ye yakın olmaları. İhraç edilecek ürün yelpazesi yakınlık avantajı ile geniş tutulabiliyor. Oysa uzak bir ülkeye yapılacak ihraç malının taşıma ve sigorta maliyetleri rekabet gücünü düşürebiliyor. Bir de Avrupa ile "gelenekselleşmiş" bir dış ticaret uygulamamız var. Dolayısıyla, firmalar pazar payları düştüğünde yeniden yükseltmede zorlanmıyorlar. Pazar payını korumak diğer bölgelere göre daha kolay oluyor. Dış ticaret açığının gerilemesi cari açığın üzerindeki basıncı bir nebze de olsa alıyor. Bu aralar mevsimsel faktörün devreye girmesiyle turizm gelirleri olmak üzere hizmetlerden elde edilen döviz fazlası da dış ticaretle beraber cari açığa katkı yapıyor.
TÜİK verilerinde dikkat çeken diğer bir konu, motorlu taşıtlardaki net ihracatçı konumumuzu kaybetmemiz. Artık ithal ettiğimiz otomobil ihraç ettiğimiz otomobilden daha fazla. İthalat yapılan ülkelerin başında Rusya'dan sonra Almanya geliyor. Ürün olarak baktığımızda Almanya'dan çoğunlukla otomobil ithal ediyoruz. Almanya'dan yapılan ithalat geçen yıla göre yüzde 39 yükselmiş.
İthal malları içinde nihai tüketim mallarının payı halen yüksek seviyelerini koruyor; yüzde 11.7. Yüzde 70'ler aramal ve kalan kısım sermaye mallarından oluşuyor. Sermaye mallarını, petrol ve doğalgaz gibi aramal ve hammaddeleri çıkardığımızda kalan kısmı için, yerli üreticiler yerine o oranda yabancı üreticileri tercih edildiğini söyleyebiliriz. Yeri gelmişken geçmiş yıllardaki yüksek ve son yıllardaki makul büyümelerin yeterince istihdam yaratamamasının temel nedeni olduğunu bir kez daha hatırlayalım. Değerli okurlarım bayramınızı en içten dileklerimle kutlarım...