Hz. Mevlana 13. yüzyılda yaşadı. Oğlu Sultan Veled onun düşünceleri istikametinde Mevlevilik'i kurdu. Mevlevi tekkelerine Mevlevihane denir. Osmanlı topraklarının her yerinde Mevlevihaneler açıldı. Anadolu'da, Balkanlarda, Suriye'de, Kırım'da ve Kıbrıs'ta Mevlevihaneler vardır. Bunlardan biri de Afyon Mevlevihanesidir.
Afyon Mevlevihanesi, Konya'dan sonra ikinci önemli merkezdir. Bu şehirde Mevlevilik'in temelleri Sultan Veled zamanında atıldı. Sultan Veled kızı Mutahhare Hatun'u Germiyanoğlu Süleyman Şah'la evlendirdi. Böylece o devrin yöneticileriyle iyi ilişkiler içinde oldu.
Mutahhare Hatun'un torunlarından biri Sultan Divani'dir. Afyon Mevlevihanesi'nin şeyhi oldu. Bu dergah onun zamanında büyük bir gelişme gösterdi.
Mevlana neslinden gelen erkek çelebilerin kızlarına, "İnas çelebi" denir. İnas, hanım, bayan demektir. "İnas Çelebi" tabiri, kızlardan doğan erkek evlatlar ile, yine bu erkek evlatlardan doğan erkek çocuklar için kullanılır. Erkek çelebilere de "Zükur Çelebi" denir. Sultan Divani İnas çelebilerdendir.
1925'te tekkeler kapatılınca Afyon Mevlevihanesi cami olarak kullanılmaya başlandı. Bu sebeple harap olup yıkılmaktan kurtuldu. Böyle bir imkan ve özelliğe sahip olmayan pek çok tekke ve dergah zamanla yıkılıp kayboldu. Mevlevihane eski Afyon'da bir yamaç üzerinde ağaçlıklı geniş bir avlu içindedir. Derviş hücreleri restore edilerek Mevlevilik müzesi haline getirilmiştir. Tarihi dokusu ve ferah atmosferiyle ziyaret etmeye değer bir yerdir.
Üniversitelerin araştırma ve eğitim-öğretim yanında, görevlerinden biri de bulundukları şehrin kültür değerlerine sahip çıkmaktır. Afyon Kocatepe Üniversitesi bu işlevi yerine getiren kurumlardan biridir. Afyon'daki Mevlevi kültürünü tanıtmak için Sultan Divani Uygulama ve Araştırma Merkezi'ni açmıştır.
Kocatepe Üniversitesi ayrıca, Uluslararası Sultan Divani ve Mevlevilik Sempozyumları düzenlemektedir. Valilik, Belediye, Ticaret ve Sanayi Odası bu faaliyetlere destek vermektedir.
Anadolu şehirlerinin birçoğunda bu tür güzel örneklere sıkça rastlanır. Bu nevi uygulamalar Üniversite-halk işbirliği ve kaynaşması bakımından sevindiricidir.
Sultan Divani Sempozyumlarının üçüncüsü 25-26 Ekim tarihlerinde Afyon'da yapıldı. Bildiri sunulan oturumlar dışında, öğle saatlerinde Nur Arıtan ve Cemalnur Sargut'un konferansları vardı. Açılış konferansında ise Esin Çelebi Bayru konuştu. Afyon Mevlevihanesi'nde İnas Çelebilerin hizmet verdiğini söylemiştik; bayan konferansçılarla bu özellik yansıtılmış oldu.
Akşam da Bayati Ayin-i Şerif ve Sema icrası oldu. Kuçek Mustafa Dede'nin bu meşhur ayin-i şerifini Kocatepe Üniversitesi Konservatuvarı elemanları ve buradan mezun sanatkarlar icra etti. Gölpınarlı'ya göre Mustafa Dede (ö.1688) Afyon Mevlevihanesi şeyhidir.
Benim sunduğum tebliğin konusuna dair Aralık ayında birkaç yazıda bilgi vereceğim.