SELIGMAN deneyi, kimya deneylerinden farklı olarak zihnimizin sınırlarını ve psikolojik tepkilerimizi inceleyen bir çalışmadır. Peki daha önce başarısız olduğumuz bir durumda tekrar denemeyi mi yoksa pes etmeyi mi seçeriz? İşte Martin Seligman, "öğrenilmiş çaresizlik" kavramını bu sorular üzerinden anlamaya çalıştı. Seligman ve ekibi, canlıların çaresizlik duygusuna nasıl tepki verdiğini görmek istedi. Bu amaçla üç farklı köpek grubu oluşturuldu: Çaresizlik Grubu, Kaçma Grubu ve Kontrol Grubu. İlk aşamada, Kaçma ve Çaresizlik gruplarına kafes içinde elektrik şoku verildi. Kaçma grubundakiler, şoku durdurabilecekleri bir düğmeye sahipti; ancak Çaresizlik grubunun böyle bir seçeneği yoktu.
PASİFLİK EĞİLİMİ
KONTROL grubu bu aşamada deneyin dışında bırakıldı. ikinci aşamada köpekler, bariyerle ikiye ayrılmış yeni bir kafese alındı. Bariyerin bir tarafında elektrik yok, diğer tarafında ise şok uygulanıyor. Kontrol ve Kaçma grupları kısa sürede bariyerden karşı tarafa geçerek şoktan kaçtı. Ancak Çaresizlik grubundakilerin çoğu, ilk aşamada deneyimledikleri çaresizlik nedeniyle pasif kaldı ve bariyeri aşmayı denemedi. Deney, bir kez "yapamayacağı" duygusunu deneyimleyen canlıların, koşullar değişse bile pasif kalma eğilimi gösterdiğini ortaya koyuyor.
GEÇMİŞİ GERİDE BIRAKIN
SELIGMAN'IN tanımıyla öğrenilmiş çaresizlik, zihnin kendini olası başarısızlıklardan ve hayal kırıklığından koruma mekanizmasıdır; ancak bu mekanizma bazen gerçek potansiyelimizi kullanmamızı engeller. Deney, yalnızca hayvan davranışlarını değil, insanların yaşamındaki benzer durumları da anlamamıza yardımcı oluyor. Büyüdükçe, geliştiğimiz hâlde bazen eski başarısızlıklarımızın gölgesinde hareketsiz kalabiliyoruz. Tıpkı yavru bir filin küçük bir zincire takılıp sonradan özgür olmasına rağmen denememesi gibi... Seligman deneyi, hayatın değişen koşullarına yeniden adapte olmanın önemini vurguluyor. Engellerle karşılaştığımızda geçmişin hayal kırıklıklarına takılmadan, her durumu kendi güncel şartlarıyla ele almak, "öğrenilmiş çaresizlik" tuzağını aşmanın anahtarıdır.
