Kağıt toplayıcılarının hayatı kitaba girdi

ADEM ÜLKER
Muğlalı yazar Melda Zirek, yılın bir bölümünde yaşadığı İstanbul'da 2 yıl boyunca kağıt toplayıcıların hayatını yakından inceledi.
Zirek, kağıt toplayıcıların hayatını "Uçurtmalar Kirlenmez" isimli kitapta anlattı. Geçtiğimiz günlerde piyasaya çıkan kitap, bir romanın ötesinde, bilimsel ve sosyolojik veriler de ortaya koyuyor.
Sosyete semtlerinde yaşayanların aslında en ucuz mağazalardan alışveriş yapıp, dışarıda gösterişli yaşadıkları, daha mütevazı bilinen semtlerin de kaliteli ürünler tükettikleri kağıt toplayıcıları sayesinde ortaya çıkıyor. Hapisten çıkıp iş bulamayanlar, kocasından şiddet gördüğü için evden ayrılanlar, fuhuş yapmak istemeyen kadınlar, toplumun dışladığı insanlar ve ek iş olarak kağıt toplayanlar ekmeğini çöpten çıkarıyor.
Köyünde ağa olan ve çeşitli sebeplerden şehre gelenler, artık amele... Görünenin aksine, bir çoğu dergi ve kitap okuyor.
Çöpten topladığı kitap ver dergilerle sahaf açanlar da var. Kadın çöpçülerin en büyük şikayeti, "Daha fazlasını veririm" diyerek ilişki teklif edenler...
Melda Zirek, 5. kitabı olan Uçurtmalar Kirlenmez'i Yeni Asır'a anlattı.
Bugüne kadar yazılmamış bir konu, nereden aklınıza geldi?
Sırtındaki yükün altında adeta kaybolan bu insanların, bütün amaçlarının bir sonraki çöpe ulaşabilmek olduğunu anladığımda hayatlarını yazmaya karar verdim. Yaklaşık 2 yıl boyunca zaman zaman onlarla gezdim, sohbet ettim.
FARKLI KARAKTERLER
Tahmin ettiğiniz gibi miydi hayatları?
Hayır. Aslında ilk başta geri dönüşüme ışık tutmaktı amacım fakat içlerine girince enterasan konular ve hikayelerle karşılaştım. Yine farklı karakterlerde insanlarla tanıştım.
Kimler bu kağıt toplayıcılar?
Aralarında köyünde ağa iken burada amele olanlar, fuhuştan, koca şiddetinden kaçan kadınlar, hapisten çıkanlar, toplumun dışladığı insanlar var. Hatta ek iş olarak kağıt toplayanlar olduğu gibi, mesai kavramına karşı olduğundan işini bırakıp kağıt toplayanlar var. Bu şekilde ayakta kalmaya çalışıyorlar.
Kendi aralarında çalışma kuralları var mı, yani bir düzen?
Elbette var. Mesela herkesin mıntıkası belli. Kendiliğinden oluşan kurallara genellikle uyuluyor. Buna uymak zorundalar çünkü, gidecek başka yerleri, yapabilecekleri meslekleri, aileleri yok. Kocasını şiddetten dolayı öldürüp hapis yatıp çıkmış kadın nereye gidebilir. Herkes dışlamış. Bu kurallara uyuyor ve karnını doyuruyor.
Her şeyi anlatıyorlar mı?
Hayır. İsimlerinin yazılmasını, fotoğraflarının çekilmesini istemiyorlar. Köyünde ağa iken burada amele olan adam adının yazılmasını istemez elbet. Tabi diğerleri de..
Bir cümle ile tanımlamak gerekirse kağıt toplayıcıları?
Düzene başkaldıran veya çaresiz insanlar diyebilirim. Mesela, hiyerarşik düzeni sevmiyor bir çoğu. Onlara göre belirli saatte işe gidip gelmek, başlarında bir görevli olması sıkıcı ve çekilmez, baskıcı bir durum.
Özellikle kadınlar için zor değil mi?
Evet zor ama çalışmaktan dolayı değil, hava kararınca kendilerine yapılan, "Bırak kağıt toplamayı. Beraber olalım. Daha fazlasını veririm" şeklindeki ahlaksız tekliflerden büyük zorluk onlar için.
Bir de kentsel dönüşümden şikayetçiler galiba?
Evet. Dönüşüm kentleri düzenlerken onların düzenini bozuyor.
En büyük tehlike?
Çöplerden çıkan patlayıcılar. El bombası veya benzer patlayıcılar onlar için en büyük tehlike. Bir de toplumsal olaylarda arada kalmaları.
ÇOĞU KİTAP OKUYOR
Birbirleriyle mi dost oluyorlar sadece?
Onların en iyi dostları köpekleri. Kağıt toplayanlarla arkadaşlar ama, köpekleri daha yakın. Kazançlarının bir bölümünü köpeklerin beslenmesi için harcıyorlar.
Çöp toplamanın dışında nasıl zaman geçiriyorlar?
Mesela bir çoğu kitap, dergi okuyor. Entelektüel diyebileceğimiz insanlar var içlerinde. Tabi, sadece şarap parası için kağıt toplayan da... Çöpten topladığı kitap ve dergileri biriktirerek sahaf açan bile var aralarında.
Hangi semtte nelerin daha çok tüketildiği de çöpçüler sayesinde anlaşılır diye bir düşünce var, doğru mudur?
Doğrudur. Sosyete, semtlerinde çöplerden en ucuz markalar çıkıyor. Yani evde en ucuz ürünü tüketiyorlar, dışarı da en lüks yerlerde pahalı şeyler tüketiyorlar. Yine, daha mütevazi bilinen semtlerde insanlar evlerinde kaliteli ürünler tüketiyor, dışarı da daha az harcıyor. Sosyete semtleri gösterişe meraklı denilebilir. Çöpçülerin böyle bilimsel verilere de katkıları oluyor. Bir de, kağıt toplayıcıların hayatı bu romanla ilk kez kitap haline getirildi.