'Resimler çocuğun iç dünyasının aynası'

BURCU ILGIN

Benim iki kızım var. İkisi de birbirinden çok farklı kişilik özelliklerine sahip. Büyük olanı ruhundaki gizemi korumayı ve hissettiklerini dolaylı yoldan anlatmayı seçiyor. Küçük ise direkt belli ediyor kıskançlığını, öfkesini, sevgisini, sevincini... Çalışan anne olarak çoğu zaman onlarla yeterince ilgilenemediğimi düşünüp kendimi suçlu hissediyorum. Baş edemediğimi düşündüğümde hemen yazarımız Psikolog Armağan Pınar Adanar'ın kapısını çalıyorum. Her zaman kapısını açıyor bana... Bir gazeteci olarak onun verdiği bilgilerden sadece kendim değil sizin de yararlanmanız için bu kez benim gibi anneleri ilgilendiren bir konu ile çaldım kapısını. Bir çocuğun sahnede sergilediği davranışlarla kuliste gizledikleri arasında farklılıklar olduğunu birçok yazısında dile getiriyor Armağan. Ben de ona "Kulisi nasıl çözebiliriz?" sorusuyla gittim. Çok güzel bir yanıt aldım. "Yaptığı resimler en büyük gösterge" diye cevap verdi. Armağan, çocuğunuzun resimlerini okuyarak onun ruhunun derinliklerine inmenizi sağlayacak ipuçlarını anlattı.

Cinsel kimlik sıkıntısı

Neleri görebiliriz?
Bir çocuğun resmi kimyasını, neler hissettiğini, arkadaş ilişkilerini, özgüvenini, aile ilişkilerini, kendisini ve dışardaki dünyayı nasıl algıladığını gösterir. Psikoterapilerde biz çocukla çalışırken resmi ve oyunu kullanırız.
Resim çocuğun iç dünyasını anlamada aracıdır. Çocuklarda şöyle bir mekanizma var. Çocuk bir davranış sergiliyor, biz buna sahne diyoruz.
Sergilediği davranış bir sınır zorlama, bu sahneyi dışarıdan gören insanlar hemen bir etiket yapıştırıyor fakat burada bizim için önemli olan kulis.
Yani çocuğun iç dünyasında nasıl hissettiğini anlamak için çocuğun resimlerine bakıyoruz.
Çocuğun resimlerinden iç dünyasını anlayabilmek için öncelikle neyi bilmemiz gerekiyor?
Çocuğun yaş özelliklerini bilmek resimlerindeki ekstra durumu görmemizi sağlar. 2 yaşındaki çocuk ne yapar, 18 aylık bir bebek ne yapar?
36 ayda, 48 ayda, 72 ayda çocuğunuzun neler yapabileceğini bilmek gerekir.
Örneğin 5 yaşından önceki çocuklar, soyut zekası gelişmediği için somut olarak resmi aktarırlar. 8 yaşındaki çocuk bir insan figürü ellerini veya ayaklarını çizmeyi unutuyorsa biz şunu düşünebiliriz: Dünyaya karşı bir güvensizliği olabilir, özgüven sorunları olabilir. Annesini, babasını sığınacak bir liman gibi görmüyor olabilir.

Tek rengi kullanıyorsa

Renkleri bize ne anlatır?
Çocuk her rengi kullanabilir. Fakat tek bir rengi kullanıyorsa mesela sadece maviyi veya sadece kırmızıyı, çocuk takıntılı olabilir. Aileler, "5 yaşındaki erkek çocuğum sadece pembeyi kullanıyor.
Acaba cinsel kimlik sıkıntısı mı var?" diye geliyorlar. 0- 6 yaş çocuğunun cinsel kimliği yeni oturduğu için öyle bir sıkıntı olmaz ama ben olaya çocuğun takıntısı mı var diye bakarım.
Peki kimlik karmaşası olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Sadece pembeyi kullanmak çocuğun kimlik karmaşası olduğu anlamına gelmez. Fakat erkek çocuğunun oyun oynarken sadece bebekle oynaması çocuğun kimlik karmaşası olduğu anlamına gelebilir. Ama arabalarla oynarken bir bebeği araç olarak kullanması bir sıkıntı değildir. Bir kız çocuğunun oyun oynarken silahı araç olarak kullanması da sıkıntı değildir.
Ama sıkıntı erkek veya kız çocuğunun sürekli silahla oynaması çocuğun sinirli veya öfkeli olduğunun belirtisi olabilir.

Neyle değil nasıl oynuyor

Toplumda genellikle kız çocukların arabayla oynaması sıkıntı olmaz ama erkek çocuğu bebekle oynuyorsa hemen şüpheye düşülüyor...
Benim kızım 3 yaşındayken oyuncak mağazasına gittik. Kızım erkek oyuncaklarına yöneldi. Reyon görevlisi "kız oyuncakları bu tarafta" diye uyardı.
Çocuklara böyle bir dayatma yapmak yanlış. Çocuğun her türlü oyuncakla oynamasına fırsat vermeliyiz. Ben bir seansımda kız çocuğuna bebek verdim oynasın diye bebeği duvardan duvara vurdu. Buradan da çocuğun hangi oyuncakla oynadığının değil oyuncağı nasıl oynadığı önemlidir sonucunu çıkarabiliriz. Cinsel kimlik oyuncaklarla oluşmaz. Cinsel kimlik annenin ve babanın davranış modellerine göre belirlenir. Kız çocuğu anneyi erkek çocuğu babayı rol almalıdır cinsel kimlik oluşumu burda başlar.
Çocuğumuzun resminde özellikle bir nesneye odaklandığını görüyorsak bu ne anlama gelir?
Mesela masa çizmiş çocuk bir ucunda anne bir ucunda baba ortada kendi varsa bu anne ve babayla iletişim sorunu olduğunu, uzak olduğunu gösterebilir.
Bir baca yaptıysa ve bacadan duman tütüyorsa o evin içinde bir sıkıntı olduğu anlamına gelir.

"Meslek seçiminin ipucu oyuncakta saklı"

Oyuncak seçimi ya da çizdiği resimler çocuğun ileride edineceği mesleği gösterir mi?
Matematik zekası yüksek olan çocuklar 'puzzle' ve 'lego'lara yöneliyor. Sözel zekası olan çocuklar ise 3 boyutlu 'lego'lardan, 'puzzle'lardan uzak durmaya çalışıyorlar.

"Işıklı sesli oyuncak dikkat dağıtır"

Çocuklara oyuncak alırken nelere dikkat etmeliyiz?
Oyuncak seçiminde sesli, gürültülü, ışıklı, renkli oyuncaklar tercih edilmemelidir. Özellikle 18 ay ile 48 ay sonuna kadar. Bu oyuncaklar dikkat dağıtır. Bir süre sonra özellikle takıntı meyilli olan çocuklara zararlıdır. Yaratılıcığını arttırcak oyuncaklar alınmalı 'puzzle' gibi.

Çizgi ve renklerin ardındakiler

Çocuğumuzun nasıl bir resim çizdiğini görürsek yardım almamız gerektiğini düşünmeliyiz?
- 8- 9 yaşındaki çocuk kendisini, kafasını büyük gövdeyi küçük çizerse yetersizlik duygusunun var olduğunu söyleyebiliriz.
- İnsan figüründe kollar veya bacaklar yoksa bir sıkıntıdır.
- Dört tane aile bireyi var annenin yanında kardeş var, baba annenin yanındaysa kendisini uzağa çizmişse aileyle ilgili bir sıkıntı vardır ya da kendini dışlanmış hissediyordur.
- 9 yaşındaki çocuğun karalaması sertse ve baskın karalamalar varsa sınır kavramı yoktur diyebiliriz. Evin yarısını boyamışsa bir dürtüsellik var diyebiliriz.
- Çocukta bir okul fobisi varsa çocuk resim yaparken sürekli aile bireylerini çizer onun için güven objesidir. Okulu veya arkadaşlarını çizmez. Evi sürekli renkli çizerler.
- Mesela güvensizliği yansıtan resimlerde kağıdın tamamını kullanmaz küçük figürler çizilir. Resimler genellikle siliktir ve kesik kesik çizilir.
- Sürekli resim yapması da iç dünyasının yansıttığının resmidir. Çocuk resim aracılığıyla iletişim kurar.
- Hareketli çocuklar karalama yaparlar, renkli, çizilen resimler genellikle büyüktür.
- Aile ile ilgili sıkıntısı olan çocuklar aile arasındaki resme sürekli köprü veya masa çizer.
- Anneyi, babayı, kardeşi çizer kendini unutabilir. Burada da kendisiyle ilgili sıkıntı olabilir.
- Resimlerinde kardeşini çizmiyorsa onu kıskanıyordur.