Güneşte yanıklara dikkat!

HAKAN KAPTAN'IN SEYİR DEFTERİ - HAKAN ATİS

Denizde yüzerken karadakinden çok daha kolay güneş yanığı oluşur. Dik gelen ışınların yanı sıra hem denizden hem de tekneden yansıyan güneş ışınları ekstra ışık kaynağı meydana getirir. Böylece güneş yanığı şiddetlenir. Yanık demişken belirtmekte fayda var; herkesin bildiğinin aksine birinci derece yanık en basit olanıdır.
3. DERECEDE AĞRI OLMAZ
Sadece deride kızarıklık ve hafif bir yanma hissi vardır. İkinci derece yanıkta yanan bölge su toplamıştır, şiddetli ağrı ve yanma vardır. Üçüncü derece yanıklar kaslara kemiklere kadar olan yanıklardır.
Sinirler de yandığı için ağrısızdır.
Güneş yanıkları sadece birinci veya ikinci derece olabilir. Deniz sezonunun olanca hızıyla devam ettiği şu günlerde Türkiye'nin önde gelen dermatologlarından Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuğrul Dereli, önemli uyarılarda bulunuyor. Öncelikle bir gerçeğin altını çizelim. Her zaman güneş yanığı oluşmaz. Bunun bazı şartları vardır. Örneğin güneş ışınlarının daha dik geldiği öğle vakitlerinde yanık daha kolay oluşur. Sabah 10' dan önce veya öğleden sonra 17' den sonra ise kolay kolay oluşmaz.
CİLT YAPINIZA DİKKAT!
Deniz sezonunda ister teknede olun ister karada cilt yapınızı mutlaka dikkate alın. Zira yanık oluşmasında ten yapınız çok önemlidir. Cilt tiplendirmesi (renge göre) birden altıya kadar yapılır. Tip 1, her zaman yanık oluşan ama asla bronzlaşmayan cilt tipidir. Bu özelliğe sahip kişiler sarışın-bembeyaz tenli, genellikle çilli olup renkli gözlüdürler. Prof. Dr. Tuğrul Dereli'nin verdiği bilgilere göre tip 2 cilt kolay yanar ama hafif bronzlaşabilir.
Cilt tipi 3 olanların güneş yanığı olması için yaz aylarında uzun süre güneşte kalması gerekir. Deri tipi 4,5,6 olanlar ise koyu esmerlerdir. Güney Amerika yerlileri kadar koyu tenliler ve zencilerde güneş yanığı doğal olarak oluşmaz. Bizi güneş ışınlarından koruyan koyu renkli pigment maddesi "melanin"dir.
Derinin en üst tabakasında bulunan "melanosit" hücreleri tarafından üretilir ve epitel hücrelerine nakledilir. Bu son derece önemli bir süreçtir.
Siyah renkli melanin, epitel hücresinin çekirdeğini bir şemsiye gibi sararak zararlı güneş ışınlarından korur.
Yaz aylarında, ani olarak güneşle karşılaşan açık renk ciltteki melanin miktarı doğal olarak yeterli olmaz ve yanık oluşur! Böyle durumlarda melanositler ellerindeki yedek melanini hemen transfer etseler de yenisinin üretimi için birkaç günün geçmesi gerekir. Dolayısıyla güneşle karşı karşıya kalınan ilk 2-3 günde temas süresini kısa tutmakta fayda vardır. Teknede güneş yanığı, eğer oturuluyor ise en çok omuzlar ve uylukların ön kısmında, yatılıyor ise yüz-karın veya sırtta meydana gelir.
ÖNLEM ALIN
Birinci derece yanıklar yani sadece derinin kızardığı durumlar genellikle tehlike oluşturmaz. Gölge bir yere geçmek, serin-soğuk duş almak, güneş sonrası (aftersun) kremlerin sürülmesi yeterli olabilir. İkinci derece yanıklar yaygın ise yani bütün karın veya sırt su toplamış ise acilen doktora görünmekte yarar vardır. Prof. Dr. Tuğrul Dereli'nin tavsiyelerine göre hafif güneş yanıklarında hastanın kendisinin yapabileceği en iyi şey pamuklu bir fanilayı çeşme suyu ile ıslatıp giymektir. Su buharlaşırken deride birikmiş olan ısıyı alacaktır. Her iki, üç saatte yeniden ıslatılıp giyilerek ağrı-acı geçinceye kadar devam edilebilir Eğer uyluklar-bacaklarda yanık varsa aynı şey pamuklu bir şort veya pantolon ile de yapılabilir.
GERGİNLİK HİSSİ
Bir süre sonra deri kuruluğuna bağlı gerginlik hissi oluşmaya başlar. O takdirde çinko oksit veya çay ağacı yağı veya hamamelis bitkisi ekstraktı içeren krem, losyon veya jeller sürülebilir. Pomadlar (merhemler) yağlı olup, ısı çıkışını engelledikleri için tercih edilmez. Diş macunu, yoğurt gibi şeylerin sürülmesi ise kesinlikle zararlıdır! Uzak durun. Bu arada bol su, tercihen tuzlu ayran veya mineral soda içmek de su-elektrolit dengesi için son derece faydalıdır. Göz kararması, bayılma gibi durumlarında acilen en yakın sağlık ünitesine gidilip damar yolu ile sıvı verilmesi gerekebilir. Ayrıca ağrının giderilmesi için bazı ilaçlar alınabilir.
Lakin benim önerim vakit geçirmeden doktorunuza başvurmanızdır. Peki, yanıkların can sıkıcı etkilerinden korunmak için neler yapılabilir?
DİREKT GÜNEŞTEN KORUNUN
Pamuklu-keten ultraviyole korumalı ışık geçirmeyen dokumalı giysiler; geniş kenarlıklı dışı açık renk siperliğinin içi koyu renkli şapkalar giymek (Meksika tipi hasır şapkalar başı havalandırdığı için idealdir), güneşten koruyucu jel-losyon ya da kremleri güneşe çıkmadan en az yarım saat önce sürmek ilk akla gelenler. Yine de en iyisi doğrudan güneş altında durmamak, gölge ve serinde oturmaktır. Hele hele tekneniz sakin bir koyda alargada ise kendinizi öğle saatlerinde güneşte bırakıp riske atmayın.
Uzun seyirlere çıkacak olanlara da bir önerim var. Sağlıkla ilgili detaylı kontroldan geçip maviliklere yelken açmak her zaman en güvenilir yoldur.

DÜZELTME
16 Temmuz 2017 Pazar tarihli Sarmaşık ekinin 4. sayfasında "Hakan Kaptan'ın Seyir Defteri" başlıklı köşede yer alan hatalı fotoğraf seçimi ve buna bağlı isimlendirmeler gazeteciliğin doğasında var olan zamana karşı yarış nedeniyle gerçekleşmiş olup yazarımızla hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Lüksemburg Ankara Büyükelçisi George Faber, eşi Barbara Faber, Lüksemburg İzmir Fahri Konsolosu Yaşar Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Feyhan Yaşar ve Prof. Dr. Musa Kadıoğlu'nun toplu fotoğrafı yerine yanlışlıkla Yaşar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. M. Cemali Dinçer, Yaşar Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili İdil Yiğitbaşı, Yaşar Holding CEO'su Dr. Mehmet Aktaş, Yaşar Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Ahmet Yiğitbaşı ve İtalya'nın İzmir Başkonsolosu Luigi Iannuzzi'nin fotoğrafı yayınlanmıştır.
İstenmeden gerçekleşen bu durum nedeniyle okurlarımızdan saygılarımızla özür diliyoruz.