Omurganın göğüs veya bel bölgelerinde görülebilen yana doğru eğriliği olarak adlandırılan skolyoz, gelişimin en hızlı olduğu dönemler olan 6-24 ay, 5-8 yaş ve 11-14 yaşları arasında daha sık gözleniyor. Balçova Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi Uzmanı Dr. Gülriz Özbek, bu rahatsızlıkta erken tanısının büyük önem taşıdığını söylüyor
ÖZGÜ GEDİK
Skolyoz, omurganın göğüs (thoracic) veya bel (lumbar) bölgelerinde görülebilen, yana doğru eğriliğidir. Sıklıkla kızlarda görülen ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen skolyoz, Türkiye'de yaklaşık 2,5 milyon kişide görülüyor. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilen bu hastalık genellikle 10'lu yaşlarda, nedeni tam olarak bilinmeyen ya da anne karnındaki etmenler nedeniyle ve doğuştan itibaren bulgu veren grupta oluşuyor. Skolyoz tedavisindeki en önemli amaç, eğimin ilerlemesini durdurmak ya da azaltmak. Bu nedenle skolyozda erken tanı oldukça önemli. Konu hakkında bilgi veren Balçova Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi'nde Uzman Dr. Gülriz Özbek, "Bu rahatsızlığın erken tanısında ailelerin çocuklarını gözlemelerinin yanında, okul tarama çalışmaları yapılması ve aile hekimlerinin dikkatli olması da büyük önem taşıyor" dedi.
*Skolyoz nedir?
Omurga, göğüs kafesi ve gövdenin şeklinde ve duruşunda olan değişiklikleri içeren bir terim. Omurganın bir bölgesinin orta hattan 10 derece ve üzerinde eğilmesi durumu. Eğim, yana (lateral) kavislenme, kendi etrafında dönme (rotasyon) veya ön-arka doğrultuda normal eğimlerde bozulma (kifoz veya lordoz) şeklinde olabilir. Sıklıkla üç boyutlu, torsiyonel deformite şeklinde görülür.
*Skolyoz neden gelişir?
Doğumsal omurga kemik anomalileri, travmalar, tümörler, nörolojik hastalıklar, kas hastalıkları, bacaklarda boy farkı varlığı gibi nedenlerle gelişebilir. Genetik faktörlerin rolü de olabilir. Kalıtsal östrojen reseptör yapı ve fonksiyon bozukluğu, melatonin sentezi, mukopolisakkarid- lipoprotein sentez bozukluğu, kalmodulin düzeyi yüksekliği gibi nedenler öne sürülmüştür. Birden çok sebebin birlikte etkili olduğu düşünülmektedir. Ancak sıklıkla neden belirlenemez. Bu durumda tabloya "idiyopatik skolyoz" adı verilir. *Ne sıklıkta görülür?
Toplumda sıklığı yüzde 0,93-12 arasındadır. 10 derece ve üzerindeki eğriliklerin görülme sıklığı yüzde 2-3, 20 derece üzerindekilerin yüzde 0,3-0,5 , 40 derece üzerinde olanların ise yüzde 0,1'den daha azdır. Tanı konan idiyopatik skolyozlu hastaların yüzde 10'unda konservatif tedavi yeterli iken, yüzde 0,1- 0,3'ünde cerrahi düzeltme gerekir. Skolyoz, kızlarda daha sık görülür. Kızlarda Cobb açısı 10-20 derece arası olan hafif skolyozlar 1.3 kat daha sık iken, 20-30 derece açılı olan orta şiddetteki skolyozlar 5.4, 30 derece üstü olan şiddetli skolyozlar ise 7 kat daha sık görülmektedir.
YAŞAM KALİTESİNİ DÜŞÜRÜR *Ne zaman gelişir?
Skolyoz, gelişimin en hızlı olduğu dönemler olan, yaşamın 6- 24. ay, 5-8. yaş ve 11- 14. yaşları arasında daha sık gözlenir. Ergenlik döneminde hastalığın ilerlemesi hızlanır, omurga büyümesi durduktan sonra ise ilerleme potansiyeli azalır. Erişkinlerde 50 derecenin üzerindeki idiyopatik skolyozlularda travmaya bağlı omurlarda çökme, kayma sonucu açıda ilerleme görülebilir. 30 derecenin altındaki idiyopatik skolyozlarda eğrilik ilerleyebilirse de, daha seyrek ve daha düşük derecelidir.
*Skolyoz, ağrıya neden olur mu?
Düşük açılı skolyozda ağrı nadirdir. İleri açılı skolyozda omurilikten çıkan sinirlerin basısıyla ya da gergin kaslarda spazma bağlı ağrı olabilir. Deformite, göğüs kafesinde fonksiyonel biyomekanik sınırlama yapar. Egzersiz kapasitesinde, genel fitness durumunda, iş yapabilme potansiyelinde azalmaya neden olur. Yaşam kalitesini etkileyen bir engel sebebidir.
*Nasıl fark edilir?
Skolyoz en çok kozmetik bozukluğa sebep olur. Bir omuzda düşüklük, kürek kemiklerinde asimetri, kaburgalarda dönüklük sebebiyle sırtta veya göğüs ön duvarında kabarıklık şeklinde gözlenir. Sırt plilerinde asimetri, kalçalardan birinin yüksekte olması, bir dirseğin gövdeye diğerine göre daha uzakta durması ile fark edilebilir.
*Nasıl tanı konur?
Muayenede Adams öne eğilme testi, inklinometre ile eğim açısı ölçümü yapılır, çekül ile orta hattan sapma saptanır. Radyolojik değerlendirmede, omurga grafisinde eğikliğin başladığı ve sonlandığı omurların arasındaki Cobb's açısı tanı koymada, izlemde, ilerleme ve tedaviyi sonlandırmakta kullanılır. Rotasyonu ölçmede Nash, Moe yöntemi ve ya Pedriole cetvelinden yararlanılır. Sırttaki kaburgadaki hörgücün ("hump")ölçümü, antropometrik ölçümler yapılır.
YOGA DA ÖNERİLİYOR *Tedavide neler yapılır?
Amaç erken tanı ve tedavidir. Tanı konulduğu yaş, cinsiyet, açının büyüklüğü, ergenlik döneminde, öncesinde ya da sonrasında olmak tedavideki seçimleri, izlenme aralıklarını belirler. Eğimin ilerlemesini durdurmak, hatta azaltmak, solunum fonksiyon bozukluğu gelişmesini önlemek ve tedavi etmek, omurga kökenli ağrı sendromlarını önlemek ve tedavi etmek, estetik duruş düzeltmelerini sağlamak tedavi amaçlarıdır.
Konservatif tedavide bir seçenek gözlem ve düzenli klinik izlemdir. Fizyoterapide kişiye özel egzersizler, postür, yürüme, solunum egzersizleri, vestibuler (denge) rehabilitasyonu, şiropraktik yöntemler, fizyoterapötik inhibitör teknikler, rotasyonel egzersizler uygulanır. Günde ya da haftada birkaç kez ayaktan egzersiz programı, grup egzersizi ya da klinikte yatarak yoğun eğitim programı uygulanır. Amaç omurgada üç boyutlu düzeltme sağlamaktır.
Skolyoz açısı 20-25 derecenin üzerindeki olgularda düzeltici kişiye özel ortezleme (brace)uygulanır. Ortez çıkarıldığı aralarda egzersiz sürdürülür. Tedavide manuel terapi yöntemleriyle kısa süreli mobilizasyon, yumuşak doku serbestleştirme tekniklerinden de yararlanılır. Yoga da tercih edilen yöntemlerdendir. Spor yapmaya özendirmek beden algısının düzelmesine yardımcı olacaktır. Sadece temas gerektiren yarışma sporlarından kaçınmak gerekebilir. Üç boyutlu egzersiz tedavisi ile skolyozun ilerlemesinin durdurulabileceği, düzeltilebileceği ve cerrahi tedavi oranlarının azaltılabileceği ortaya konmuştur. Bu tedavilere dirençli olgularda diğer seçenek cerrahi tedavidir.
*Skolyozun saptanmasında neler yapmak gerekir?
Ailelerin çocuklarını gözlemelerinin yanında, okul tarama çalışmalarının yapılması ve aile hekimlerinin dikkatli olması gereklidir.
Skolyoz sınıflandırması
Uzman Dr. Gülriz Özbek Skolyoz'u şu şekilde sınıflandırıyor:
A. Kronolojik Sınıflandırma:
1.Bebek: 0 ile 2 yaş-11 ay arası
2.Juvenil: 3 yaş ile 9 yaş-11 ay arası
3.Adolesan: 10 yaş ile 17 yaş-11 ay arası
4.Yetişkin: 18 yaş üstü
B. Yerleşimine göre Sınıflandırma
Ön- arka düzlemdeki anatomik yerine bağlı
1. Boyun omurları
2. Boyun- üst sırt
3. Sırt omurları
4. Alt sırt- bel omurları
5. Bel omurları
C. Açısal sınıflandırma:
10 derecenin altındaki açılar
30 derecenin üstündeki açılar ( erişkin dönemde ilerleme riski taşır, yaşam kalitesinde azalmaya neden olur.)
50 derecenin üstündeki açılar (cerrahi için sınır 45-50
Sefalokaudal eğrilik sınıflandırma:
--Tek majör yüksek torasik
--Tek majör torasik
--Tek majör torakolomber
--Tek majör lomber
--Majör torasik minör lumbar
--Double majör torasik ve lomber
--Double majör torasik ve torakolomber
--Duble major torasik
