Kağıtları oyarak ortaya sanat eseri çıkartıyor

ALİ EYCE (HABER MERKEZİ)
Alsancak'ta kendisine ait küçük bir atölyede kağıtları ince ince işleyen Haluk Kürkçüoğlu, Kaat sanatını sadece İzmir'de değil yurtdışında da temsil ediyor. Kürkçüoğlu'nun yaptığı üç ayrı eseri İsviçre Charmey Müzesi'nde (Kağıt Sanatı Müzesi) sergilenmeye layık görüldü. Kürkçüoğlu, geçmişi 14. yüzyıldan gelen ve deri oymacılığının etkisiyle ortaya çıktığı bilinen Kaat'ı sanatı için büyük emek harcıyor. İnce kağıtlar üzerinde bazen günlerce çalışarak oymalarını tamamlayan Kürkçüoğlu, "Bu sanatın en önemli özelliği, günlük hayatla iç içe yaşatılmasıdır" dedi.
ORTA ASYA'DAN GELDİ
- Kaat'ı sanatı ilk olarak hangi coğrafyada doğmuştur? Tarihi gelişimi ve dünyadaki konumu hakkında bilgi verir misiniz?
- Günümüze taşınan eserlerden anlaşıldığı üzere bu sanatın ilk coğrafyası Orta Asya'dır. Kaat'ı sanatı Herat'tan Tebriz'e geçmiş, Akkoyunlu Türkmenlerin eliyle Osmanlı da benimsenmiştir. Çin'den başlayıp Meksika'ya kadar uzanan kağıt kesme sanatının her kültürde yeri azımsanmayacak kadar önemlidir. Bunun en önemli özelliği, günlük hayatla iç içe yaşatılmasıdır.
- Kaat'ı sanatıyla meydana getirilmiş tarihi veya çok eski zamanlardan günümüze kalan eserlere ulaşmamız mümkün müdür?
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi arşivlerinde, Ankara Vakıf Eserleri Müzesi, ABD Metropolitan Müzesi ve Khalili koleksiyonunda Türk Kaat'ı eserlerine rastlansa da pek bilinmemektedir.
- Genel anlamıyla Kaat'ı, kağıdın veya derinin oyulmasıyla yapılan bir sanattır diyebilir miyiz?
- Diyebiliriz. Deri oymacılığı özellikle İslam kitap kaplarında 14. yüzyıldan itibaren uygulanmıştır. Bu sanat kolunun kökleri ise 6-10 yüzyıl arası kopt kitap kapları ile 8-9 yüzyıl arası Uygur sanat kitaplarına dayanır. Oymacılık sanatının kağıda-yazı sanatına uygulanarak başlı başına bir sanat kolu haline gelişi ise 15. yüzyıl ortalarına rastlar.
DİKKAT VE SABIR ŞART
- Kullanılan malzemenin hammaddesi veya kalitesi eserlerde ne gibi farklılıklar doğurur?
- Bu sorunuzu şu sözle açıklayabilirim; "Kem aletle kemalat olmaz." Yani kötü aletle iyi iş yapamazsınız. Eserin ilk sancısı insanın kalbine düşer oradan tasarım süreci başlar. Yapılması düşünülen kaatı'ya uygun bir tasarım şekillenmeye başlar. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu tasarımın katı kompozisyonuna uygun olmasıdır. Tasarlanan her motif yazılan her yazı kesilmez. Süreç eserin çerçevelenmesine kadar bir bütünlük arz eder. Kaat'ı çok dikkat ve sabır isteyen bir çalışma gerektirir. Bunun yanında kullanılan kağıdın kalitesi, bıçağınızı yaptığınız metalin sertliği, bıçak bileme ustalığı ve çalıştığınız ortamdaki ışık miktarı yapılan eserin düzgün kesilmesini ve zarif bir eser olmasını son derece etkiler.
- Günümüzde Kaat'ı sanatının uygulama alanları ve ustaları kimlerdir?
- Kitap sanatları olarak tanımlayabileceğimiz Hat(ana sanat dalı) Ebru, Tezhip, Minyatür, Kaat'ı sanatlarımız geçmiş dönemlerde halk sanatı olarak kullanılmıştır. Gündelik hayatta okuduğumuz kitap ciltlerinde oyma veya ebru olarak, yine muhasebe defterlerinin sayfa alınlarında ebru olarak, tarihi olayları konu alan kitaplarında minyatür olarak kullanılmıştır. Fakat üzgünüz ki günümüzde bu sanatlar çerçeve içine alınarak dekoratif amaçlı tablo olarak kullanılmaktadır. Geçtiğiz 300 yıldır bugünlere kadar varlığından bile haberimiz olmayan bu sanatı icra eden kimseye rastlayamamak üzücü bir durum. Sevindiricidir ki günümüzde Kaat'ı sanatıyla birçok insan ilgilenmektedir. Gün geçtikçe ilgilisi artan Kaat'ı sanatının icracısı çoğalmaktadır. Türkiye de Kaat'ı eserlerinin inceliği zarafeti ve teknik bakımdan başarısı göz önüne alındığında, bunların içerisinde tek bir isim göze çarpmaktadır Muhittin Tamay.
MİTOLOJİ ETKİSİ
- Kaat'ı sanatıyla ilgilenenler nerede eğitim görebilirler, herkesin uğraşabileceği bir sanattır diyebilir miyiz?
- Güzel sanatlar bölümlerinin çoğunda Kaat'ı bir seçmeli ders olarak bile sunulmaz. Bu yüzden geleneksel sanatlarımızı layıkıyla yapan ustalarla, atölyelerinde görüşmekte fayda vardır.
- Kendi eserlerinizi meydana getirirken sık kullandığınız motifler ve ilham kaynaklarınız nelerdir?
- Eserlerimi oluştururken öncelikli olarak benim için çok değerli olan resimleyici (illüstratör) Songül Doğan hanımefendiyle eserin tasarımı konusunda görüşüyorum. Kendisinin uzmanlık alanı olan geleneksel sanatlarımızdan minyatür ve tezhip olduğu için tasarımlarımızda kullanılan motiflerde, gelenekten gelen motifleri geleceğe taşımak adına kendi tarzımızı geleneği geliştirerek oluşturuyoruz. Eserlerimde çoğu zaman Türk İslam geleneksel motiflerini tercih ediyorum fakat motifleri alışılmışın dışında istiflemeye dikkat ediyorum. Şu ana kadar hem masalsı hem mitolojik hem de grafik sanatlarının bir bütünü olan çalışmalar ortaya koydum, arayışım devam edecek ve bu sanata farklı boyutlar getirmek hedeflerimden biri olacaktır. İlham kaynağım ilk olarak sevgi, doğadaki eşsiz güzellikler, insan ruhunun sonsuzluğu ve son olarak ta yine sevgidir...
Yurtdışında beğeniliyor
- 1.5 yılda hazırladığınız iki eseriniz, İsviçre'de dünyanın bu sanat dalındaki en önde gelen müzesinde sergilenmeye değer bulundu...
- Kılı kırk yararak hazırlanan bu eserler uzun araştırma ve tasarım sürecinden geçti. Bu Kaat'ıları büyük bir zevkle çalıştım. Tuhaftır ki birini çok sevinçli ama uzun sürede kesmiştim diğerini ise kısa sürede ama sıkıntılı bir zamanda kesmiştim. Şimdi o iki eserim birlikte yurtdışında sergileniyor. Dikkat çekmek istediğim, eğer iyi bir iş ortaya çıkıyorsa değerini er ya da geç görecektir.