Mayısta olduğu gibi Haziran ayında da enflasyon yukarı yönlü hareketini sürdürdü. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan bu ayki verilerin yıllık bazdaki seyri normal olurken aylık bazdaki gelişmeler biraz dikkat çekici. Örneğin Haziran ayında vatandaşları doğrudan etkileyen gıda ve alkolsüz içecekler tek fiyatı gerileyen alt grup olmuş. Bu grup malum Tüketici Fiyat Endeksi'nin hesaplanmasında temel alınan ürün sepetinde yüzde 22 ile en fazla ağırlığa sahip. Genellikle sade vatandaşların en fazla yakındığı ve mutfak enflasyonu olarak tanımlanan gıda grubundaki fiyat değişimi gerçekten dikkat çekici...
Enflasyon hesaplamasının metodolojisine göre aylık veriler bir önceki aya göre yıllık değişimler ise bir önceki yılın aynı ayına göre değişimi ifade ediyor. Tam da bu noktada iki önemli faktör ön plana çıkıyor. Birincisi bir öncekilere göre yapılan karşılaştırma baz etkisi yaratabilir. Yani bir önceki ayda aşırı bir yükseliş varsa bir sonraki ayda bir düzeltme gelme olasılığı artar.
Ya da birkaç ay gecikmeyle de gelebilir ters yönlü hareket. Sonuçta baz etkisi devreye girdiği için buna kalıcı bir düşüş demek pek anlamlı olmaz. İkincisi ise enflasyon oranının düşmesinin fiyatlar genel düzeyinin düşmesi değil sadece artış oranının düşmesi anlamına gelmesi gerçeği.
MEVSİMSEL FAKTÖRLERLE DÜŞTÜ
Kısaca Haziran verilerine bakarsak...
Tüketicilerin talepleri sonucu nihai tüketim mallarının ve ayrıca hizmetlerin dönemsel fiyat değişimini yansıtan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Haziranda yüzde 1,13, yıllık bazda da yüzde 12,62 artış göstermiş. Aylık yükselişte yüzde 4,49 ile ulaştırma birinci sırada. Yüzde 2,83 ile lokanta ve oteller ikinci sırada geliyor. En ilginç sonuç ise gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatları bir önceki aya göre yüzde 1,6 gerilemiş. Malum bu grup uzun süre enflasyonun temel nedenlerinden biri idi.
Peki, neden geriledi gıda grubu fiyatları?
Yanıt açık. Mevsimsel faktörlerin devreye girmesi geçen aya nazaran fiyatların düşmesini sağladı. Örneğin sarımsak ve limon... Son birkaç ayda pandemi nedeniyle bağışıklık sisteminin korunması için aşırı talep gördü her ikisi de. Bu yüzden fiyatları çok yükselmişti. Geçen ay normal seviyesine geri dönmesi doğal olarak fiyatların düşmesi anlamına geldi. Yani baz etkisi ile gıda grubunun içindeki bazı ürünler düşüşe katkı yapmış oldu.
DIŞ GELİŞMELER ETKİLİ OLACAK
Maliyet enflasyonunu yansıtan Yİ-ÜFE de Haziranda hafif de olsa yükselişine devam etti. Geçen ay yüzde 0,69, geçen yılın aynı ayına göre de yüzde 6,17 yukarı gelmiş. Geçen aylarda maliyetleri kotaran enerji bu sefer endeksin yükselmesine neden olmuş. Ama gerekçe yine aynı; baz etkisi... Son aylarda petrol ve doğalgaz fiyatları çok düşmüştü. Hatta depolama sorunu yüzünden negatiflere bile inmişti. Gıdanın bazı ürünlerinde olduğu gibi enerjide de baz etkisi ortaya çıktı. Merkez Bankasının para politikalarında dikkate aldığı çekirdek enflasyon yani özel Kapsamlı TÜFE-C grubu yeniden yüzde 11'lerin üzerine çıktı.
Merkez Bankası hem çekirdek enflasyonu hem de kredi kanallarının genişlemesi ile konut ve otomotivdeki belirgin fiyat artışlarını yakından monitör ediyordur.
Bu yüzden içsel faktörlerden öte dışsal gelişmelere göre bu ayki toplantısında faiz kararı verecek. Sonuçta şu gerçeğin altını rahatlıkla çizebiliriz; kuşkusuz Haziran verileri hareket alanını daralttı.