Sosyal güvenlik mevzuatımız vefat eden sigortalıların geride kalan eş ve çocuklarını koruyan düzenlemeler içeriyor. Bu düzenlemelerin en önemli bölümünü ise eşlere ödenen ölüm maaşı ile çocuklara ödenen yetim maaşı oluşturuyor. Eşi vefat eden kişinin erkek ya da kadın olmasına bakılmaksızın belli şartlarda maaş hakkı ödeniyor.
Burada ölüm maaşında kişinin sadece evli olup olmadığına bakılıyor. Yani emekli ya da çalışıyor olması maaş almasını engellemiyor.
Kocası ölen kadına; kocasının sigortalılık süresi uygunsa, kadının geliri olup olmadığına bakılmaksızın aylık bağlanıyor.
Yetim kalan kız çocuklarına evlenmedikleri ve çalışmadıkları sürece, erkek çocuklara da öğrenci oldukları sürece (25 yaşa kadar) maaş ödeniyor.
En çok merak edilen mesele, bir kadının hem ölen kocasından hem de ölen babasından iki maaş alıp alamayacağı. Bu durum 2008 yılı öncesinde farklı kurumlar olmak şartıyla geçerli oluyordu. Ancak 2008 ile birlikte çift maaşın önü de kapanmış oldu. Yine de ölüm tarihlerine göre bazı durumlarda çift maaş ödeniyor.
HER İKİSİNİ DE ALABİLİR
Öncelikle söyleyelim, kocası ölen bir kadının çift maaş alma hakkı var. Kocası ölen bir kadın eğer emekli ise hem kendi emekli maaşını hem de kocasından kalanı maaşı alabiliyor. Yani çift maaş alır.
Dul kadın çalışabilir. Hem kocasından hem de sigortalı olarak çalıştığı yerden maaş alır ve şartlar oluşursa emekli de olur. Gelelim hem kocadan hem babadan maaşa.
Kız çocuk çalışmıyorsa, ölen anne-babasından aylık alıyor.
Çalışmaya başlarsa, SSK ya da Bağ- Kur'dan bağlanan aylık kesiliyor. Emekli Sandığı'ndan bağlanan aylık ise kız çocuğu SSK'lı ya da Bağ-Kur'lu olarak çalışıyorsa, kesilmiyor. Memur olursa kesiliyor. Çalışmayan bekâr kız çocuğunun da çift maaş alma imkânı bulunuyor.
1 Ekim 2008'den itibaren, yetim kız çocuğunun ölen anne ve babasından iki maaş alma imkânı var. Yüksek olanın tamamını, diğerinin ise yarısını alıyor.
Kız çocuğu, evlenince maaşı kesiliyor. 1 Ekim 2008'de 5510 Sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce, dul kalan ve çalışmayan kadına kurumlar (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) farklı olmak şartıyla, hem kocadan hem babadan aylık veriliyordu. Ancak 1 Ekim 2008'den sonra hem babadan hem kocadan çift maaş kalktı.
EN AZ 900 GÜN LAZIM
Dul maaşında, 01.10.2008'den sonra Bağ- Kurlular ve Emekli Sandığı'na tabi olanlar için 1800 gün, SSK'ya bağlı olanlar için ise 900 gün prim ödeme şartı aranıyor. Bundan önceki durumlarda eksik günler doğum ya da askerlik borçlanmasıyla tamamlanabilmekteydi. Ama şimdi kabul edilmiyor.
ANNELERE ÖZEL HAKLAR
Yarın Anneler gününü kutlayacağız. Yasalarımız annelerimizi de koruyan düzenlemeler içeriyor.
Bunlardan bazılarını size hatırlatmak istiyorum.
- 15 Mayıs 2015'ten sonra doğum yapan her anneye doğum parası ödeniyor. İlk çocuk için 300 lira, ikinci için 400 lira ve üçüncü için ise 600 lira veriliyor.
- Anne çalışıyorsa doğumdan önce 8 doğumdan sonra 8 olmak üzere 16 hafta izin yapabiliyor. Ayrıca günde 1.5 saatlik süt izinleri de var. Çocuk sayısına göre 6 aya kadar ücretsiz izin kullanma hakkı da bulunuyor.
- Bu iznin kullanıldığı 16 haftada kadınlara çalışmadığı her gün için, geçici iş göremezlik ödeneği veriliyor. Asgari ücret alan bir annenin 112 günlük parası 6 bin 367 lirayı buluyor.
- Doğum yapanlara ve evlet edinenlere, 1'inci doğumda 60 gün, 2'nci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda 180 gün süreyle yarım gün çalışma hakkı veriliyor.
- Anneler tüm izinlerini kullandıktan sonra isterse çocuk mecburi ilköğretim çağına gelene kadar kısmi çalışma yapabiliyor.
- Doğum yapan anneye her yıl artan miktarda süt parası ödeniyor. Bu yıl için rakam 180 lira.
- Kadın çalışan, her çocuk için 2 yıl (720 gün) olmak üzere 3 çocuk için borçlanarak 2.160 gün, yani 6 yıl kazanıp erken emekli olabiliyor.
Staj başlangıcı doğumdan önce ise borçlanmada geçerli sayılıyor.
EN AZ 9 BİN 214 TL
- Asgari ücretli ilk çocuğunu dünyaya getiren anne için örnek hesaplama:
- Emzirme ödeneği: 180 TL
- Doğum yardımı: 300 TL
- İş göremezlik ödeneği: 6.367,57 TL
- Yarı zamanlı çalışma desteği: 1.183,26 x 2 = 2.366,52 TL
- TOPLAM: 9.214,09 TL