Merkez Bankası tarafından yapılan ve amacı kredi arzını etkileyen koşullarda gerçekleşmiş değişimler ile ileriye yönelik olarak bankaların beklentilerinin saptanması, kredi talebinin izlenmesi olan "Banka Kredileri Eğilimi Anketi"ne değinmeye başlamıştık. Devam ediyoruz...
Dünkü yazımdaki önemli tespitin bir kez daha altını çizmek istiyorum. Bankalar kredi verme standartlarını sıkılaştırmalarının temel nedenini, kredi verecekleri firmalara ve firmaların faaliyet gösterdikleri endüstirilere ilişkin görünüme sıcak bakmamaları ile açıklıyorlar. Aynı zamanda, bankaların genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentileri çok olumlu olmadığından sıkılaştırmayı tercih ediyorlar. Bankaların bu yaklaşımında "fon maliyeti" kesinlikle etkili olmuyor. Çünkü, likidite bolluğu bankaların çok ucuza kaynak yaratmalarına neden oluyor.
Ankete göre bankalar ticari kredi uygulamasında başka hangi konulara dikkat ediyorlar?
* Bankalar "bazı riskleri" yüksek gördükleri için riskli kredilerdeki "kar marjlarını" yüksek tutmak istiyorlar. Bunun dışında riski düşük gördükleri işletmelere yaptıkları kredi plasmanında kar marjlarını gevşetiyorlar.
* Son çeyrekte bankaların en çok sıkılaştırdıkları faktörlerden bir tanesi de teminatlar. Bankaların geçen döneme göre teminat ihtiyacı artmış.
* İşletmelerin mali yapıları ve faaliyet gösterdikleri endüstrilerdeki olumsuz görünüm bankaların "kredi sözleşmelerinde yer alan koşulları sıkılaştırmalarını" gerektiriyor.
KISA VADEYE TALEP
Ankette işletmelerin kredi taleplerindeki değişime de yer veriliyor.
* Üçüncü çeyrekte KOBİ ölçekli işletmelerin kredi taleplerinin büyük ölçekli işletmelere göre belirgin bir artış gösterdiği görülüyor.
* Kısa vadeli kredilere yönelik talepte de bir artış söz konusu olmuş. Hemen belirtelim, işletmeler kısa vadeli kredileri personel giderleri, bazı hızlı tüketilen mal tedariki gibi "cari harcamalar" için ihtiyaç duyar. Yatırım harcamaları için uzun vadeli kaynaklar işlerine gelir.
* Kısa vadeli kredi talebindeki artışa karşın "uzun vadeli krediler"
yerinde saymış.
* Bankaların kısa ve uzun vadeli kredi taleplerine yönelik beklentileri ise aynı trendin devam edeceği yönünde. Yani, kısa vadeli kredilerde artış sürecek, uzun vadeli kredilerde ise değişim olmayacak. Trendin tersine döneceğini öngören bankalar da var, ancak bunlar anket katılımcılarının sadece yüzde 4'ünü oluşturuyor.
BİREYSEL KREDİLER
Son olarak bireysel gelişmelere yönelik bulgulara bakalım.
* Konut alım kredilerine uygulanan standartları bankalar sıkılaştırmamış, aynı tutmuşlar. Buna karşın, üçüncü çeyrekte taşıt alım kredilerinde kısmi bir sıkılaştırma söz konusu.
* Taşıt kredisi gibi diğer bireysel kredilerde de sıkılaştırma olmuş. Oysa, ikinci çeyrekte bankalar, diğer krediler için uygulanan standartların Temmuz-Eylül döneminde aynı kalacağını öngörmüşlerdi.
* Sıkılaştırmanın temel nedenleri, emlak sektörüne yönelik beklentiler ve genel ekonomik faaliyetlere ilişkin öngörüler. Rekabet baskısı ise sıkılaştırmayı azaltıcı etki yapmış.
* Ankete katılan bankaların yüzde 34'ü bireysel kredilerde faiz dışında uygulanan "komisyon ve ücretlerde" de gevşeme olduğunu beyan ediyorlar.
* Tüm bireysel kredilere yapılan talep üçüncü çeyrekte yükselmiş. Yılın son çeyreğinde de, bankaların yüzde 36'sı konut kredisinde, yüzde 15'i taşıt kredisinde, yüzde 41'i de diğer kredilerde talep artışı bekliyorlar.