Bayramın ilk günlerinde bile ekonomi yazarak sizleri bunaltmaya devam ettim sanırım. Bayramın son gününde ekonominin mantıkla ne denli bağdaştığına bakarak sizi gündem konularından biraz uzaklaştırmak istiyorum...
Küresel krize sürükleniş ve krizden çıkış sürecini film şeridi gibi geriye sarıp gözümüzün önünden geçirdiğimizde bir dizi mantıkla bağdaşmayan uygulamaların olduğunu, daha doğrusu bir kısmının insanları kandırmaktan ibaret olduğunu görüyoruz. Ekonomi aktörleri olarak bizlere düşen ise "akıl dışı mantık yürütmek."
Özellikle piyasalardaki gelişmeleri incelerken bu yöntem imdadımıza yetişiyor diyebiliriz.
Harvard Üniversitesi'nden Thomas Cathcart ve Daniel Klein tarafından kaleme alınmış, "Platon bir gün kolunda bir ornitorenkle bara girer" adlı kitapları felsefeyi mizah yoluyla çok güzel anlatıyor.
Yarısı kırmızı, yarısı siyah oluklu bir rulette kırmızının gelme şansının yüzde elli olduğunu biliriz. Ruleti çok fazla sayıda, örneğin bin defa, çevirirsek ve ortada herhangi bir dümen yoksa ortalama beş yüz defa kırmızı gelmesi gerekir. Hal böyleyken, eğer altı dönüşün altısında birden siyah gelirse olasılıklar lehimize der yedinci turda paramızı kırmızıya koyarız. Çünkü, sıra kesinlikle kırmızıdadır, değil mi? Değil... Çünkü,ruletin kırmızıda durma olasılığı, önceki altısında olduğu gibi yüzde ellidir ve bu, ardı ardına kaç defa siyah gelirse gelsin değişmez.
Bu durum "Monte Carlo yanılgısı" olarak tanımlanıyor. Ne dersiniz acemi borsacılar Monte Carlo yanılgısına çok düşmüyorlar mı?
Felsefecilerden bilgece bir öneride şöyle;
Güvenliğiniz için uçağa binerken yanınıza bir bomba alınız... Çünkü, bir uçakta iki ayrı bombalı yolcu bulunma olasılığı son derece düşüktür. Bugünlerde, elinde pimi çekilmiş bomba bulunan FED de benzer şekilde ikinci dip olasılığını minimize etmek için çok tehlikeli oyun oynamıyor mu sizce?
Kredilerin geri ödenmemesi yüzünden içine girdiğimiz krizden kredi vererek çıkmaya çalıştığımız günlerde içinde bulunduğumuz durumla yazarların şu felsefi bakışları çok güzel örtüşüyor...
İki arkadaş kendi aralarında konuşuyorlar;
Jose: Bu nasıl dünyadır yahu? Para verebilecek zenginler krediyle alışveriş yapabiliyorlar ama beş parasız yoksullar nakit ödemek zorunda... Marx olsaydı tersi olmalı demez miydi? Yoksulun krediyle almasına izin verilmeli ve nakit ödemek zenginlere kalmalı...
Manuel: Ee, iyi de, yoksula kredi açan bankalar da çok geçmeden yoksullaşır o zaman!
Jose: Daha iyi ya! O zaman onlar da kredi alabilirler...
ABD'nin dolar saçtığı günlerde ABD dışındaki ülkelerin rüyalarının kaçacak kadar rahatsız olmasına karşın FED neden bu kadar rahat dersiniz?
Muhabir: Kısa sürede muazzam servet kazandınız. Nasıl oldu bu?
Milyoner: Tüm paramı posta güvercini işinden kazandım.
Muhabir: Öyle mi? Müthiş doğrusu. Kaç güvercin sattınız acaba?
Milyoner: Sadece bir tane. Her seferinde geri geldi.
Dolar da bir posta güvercini kadar eğitimli görünüyor... Sonunda bir şekilde sahibine geri dönüyor.
Vergi borçlarının yeniden yapılanmasıyla borçlular artık rahat uyku uyuyabilecek...
Adamın birisi Gelir Vergisi Müdürlüğü'ne şu mektubu yazar: "Beyannamemde hile yaptığım için uykularım kaçıyor. Vergilendirilebilir gelirimi düşük gösterdim. Bu nedenle zarfa 150 dolarlık bir çek koyuyorum. Uyuyamamaya devam edersem kalanını da gönderirim."