Bugüne kadar kur hareketlerini temkinli bir şekilde izleyen ve makul çerçeve içinde kurlara kısmi müdahale eden Merkez Bankası "yeter artık" dercesine kur oynaklığına karşı dün birkaç silahını birden ateşledi. Öncelikle sürpriz diyebileceğimiz yüksek miktarda dolar satışı yaptı, ardından yabancı para zorunlu karşılık oranlarını bir kademe daha aşağı çekti.
Önlemlerin detayına bakalım, sonra önlemlerin ne anlama geldiğinin yanıtını arayalım. Tabi, ne olacak bu doların hali sorusunu da unutmayalım bu arada...
Merkez Bankası yılın sonralarında izleyen bir sonraki yıl için uygulayacağı para ve kur politikalarının temel çerçevesini çizip kamuoyuna şeffaflık ilkesi paralelinde duyuruyor. Dalgalı kur politikası benimsenmesine karşın, aşırı oynaklık durumunda döviz piyasalarında alım ya da satım yönlü dahil oluyor Merkez. Birinci referansı bu. İkincisi ise, Para Politikası Kurulu'nun 4 Ağustos tarihinde aldığı kararlar. Toplantı özetinde aynen şu cümle geçiyor: "5 Ağustos 2011 tarihinden itibaren gerek görüldüğü günlerde döviz satım ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sağlanması uygun görülmüştür."
MERKEZ PANİKLEDİ Mİ?
Merkez Bankası her iki referansa atıfta bulunarak Ağustos ayından bu yana sabit olmayan tutarlarda günlük döviz satım ihaleleri düzenliyor. Miktar genellikle 50 veya 100 milyon dolar civarında kalıyordu. Birkaç kez 350 milyon dolara çıkmıştı. Ancak 2 gün önce 1 milyar 350 milyon dolar satış ihalesi yaptı. Bir yerde 2 haftada piyasaya verdiği doları sadece 1 günde vermeye çalıştı. Dün de benzer şekilde 1.350 milyon dolar satım ihalesi düzenledi. Böylesine yüksek oranlı satışlar doğal olarak doların tansiyonunu düşürdü. Yazımı kaleme alırken dolar 1.84'lere kadar gerilemişti.
Bu noktada kritik sorumuz şu: Gerçekten Merkez de panikledi mi?
Evet biraz paniklemiş görünüyor. Döviz satım ihalelerine ilişkin basın duyurusunda dikkat çeken cümleden paniklediğini anlayabiliyoruz: "... gerekli görüldüğü günlerde, bugün yapılan döviz satım ihalesi uygulamasına benzer şekilde yüksek miktarlı döviz satım ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sağlamaya devam edebilecektir."
Ama bankaların daha çok paniklediklerini vurgulamalıyım. Çünkü Merkez Bankası'nın 1 milyon 350 bin dolarlık ihalesine 1 milyon 832 bin dolarlık teklif verdiler. Açık pozisyonlar başa bela tabii ki. Bir de yurtdışından aldıkları sendikasyon kredilerinin geri ödemelerini de düşünmek zorundalar. Hepsi bir araya gelince paniklememek mümkün olmuyor elbette.
ZORUNLU KARŞILIKLAR
Merkez Bankası'nın çektiği diğer silahta zorunlu karşılık mermileri vardı. Döviz hesaplarındaki zorunlu karşılık oranlarını 0.50 puan düşürdü. Mevcut döviz tevdiat hesaplarının vade yapılarına göre Merkez Bankası piyasada 1.6 milyar dolar bırakacak. Bu silahında referansları yanı. Aşırı kur oynaklıklarında zorunlu karşılıklarına başvurabileceğini açıkça dile getirmişti.
Böylesine kararlı ve güçlü Merkez Bankası, paniklemiş bankaları rahatlattı ve ileriye yönelik yükselme beklentilerini şimdilik kırmış oldu. Döviz piyasasının önemli aktörlerinin sakinleşmeleri asıl önemli olan "spekülatif atakların" azalmasına da neden olacak. Daha açık ifade ile adaptif beklentilerin yerini rasyonel beklentiler alacak.
Merkez Bankası bu önlemleri alırken boş durmuyor bir taraftan da rezevlerini güçlendirmeye çalışıyor. TL yükümlülükleri için tesis edilecek zorunlu karşılıklarını yabancı para olarak tutabilme üst sınırını yüzde 10'dan yüzde 20'ye yükseltti. 70 milyar TL yükümlüğünün yüzde 20'si 14 milyar TL'ye denk geliyor, bu da 7.5 milyar dolar demektir. Eğer bankalar opsiyonu kullanırsa, Merkez Bankası rezervine 3.6 milyar dolar eklenecek.
Sözün özü Merkez Bankası kumandayı aldı eline. Kararlılığını da gösterdi. Bundan sonra çok büyük olasılıkla bir sürprizle karşılaşmazsak doların yatay, hatta biraz da aşağı yönlü hareketine tanık olacağız. Bakalım, 1 dolar 2 TL olur mu başlığı ile popülist yazılar yazanlar ne yapacaklar?