Türkiye ile Afganistan ilişkilerinin tarihinin kronolojisini yazmaya gerek duymuyorum. Ancak bu iki devletin ilişkilerinin çok özel olduğu açık. Türkiye 1921 yılında Kurtuluş Savaşı verirken bile Afganistan'la ilişkileri hiç ihmal etmemiş. Daha Cumhuriyet ilan edilmeden Atatürk'ün Afganistan'a içinde sağlıkçıların, askerlerin, istihbaratçıların ve eğitimcilerin bulunduğu heyetler gönderdiğini biliyoruz. Çok enteresandır, aslında siyasi rakibi olan İttihatçı Cemal Paşa'nın Afganistan'a gitmesini ve Afgan ordusunun kuruluşuna nezaret etmesini teşvik etmiştir. Daha Cumhuriyet kurulmadan bunları yapan Atatürk'ün birinci sınıf bir kurmay subay olduğu Afganistan siyasetinden bellidir. Kurmaylık budur işte; bir coğrafyanın önemini bir asır öncesinden görmek ve orayla gerekli bağlantıları kurmak. Bugün Türkiye Atatürk'ün attığı temeller üzerinde çok başarılı bir dış politika uygulaması yapabiliyor.
***
Atatürk'ün ölümünden sonra Afganistan-Türkiye ilişkileri çok uzun bir süre sıradan bir ilişki hüviyetinde devam etti. 1979 yılında yaşanan Sovyet işgali Türk halkının dikkatini Afganistan'a yöneltmesine neden oldu. 80'li yıllarda ise, bu ülkede önemli ölçüde Türk soylu grupların yaşadığı ortaya çıkınca, başta rahmetli Turgut Özal olmak üzere bazı devlet ve siyaset adamlarımız Afganistan'la daha yakından ilgilenmeye başladılar.
Özal, Afgan Türklerinin lideri General Raşit Dostum'a açıktan destek vererek onun ve Türklerin güçlenmesine özellikle çaba gösterdi. Ondan sonra gelen Türk liderler de Afganistan'ın stratejik öneminin çok da farkında olmadan bu destekleri nispeten devam ettirdiler. Afganistan gerçekten dünya coğrafyasının ve güç merkezlerinin kilit noktası bir ülkedir. Onun içindir ki, 30 yıldır iç savaşın pençesinde kıvranan talihsiz bir ülkedir. Şimdi de terörle mücadele gerekçesiyle ABD tarafından işgal altında tutulan Afganistan'ın geleceği belirsizdir. Ancak, Türkiye Kabil'de muharebelere katılmayan bir miktar asker bulundurmaktadır. Türkiye bu ülkede o kadar saygın bir devlettir ki bana göre, Türk askerinin oradaki sembolik varlığı ABD'ye karşı bir Afgan kurtuluş savaşını engellemektedir.
Bugün Türkiye Afganistan'da en büyük belirleyici dış güçtür ve en başta ABD bunun farkındadır. Bu gücün görünürlüğünün 3 önemli nedeni vardır: Birincisi, Atatürk'ün attığı temellerin sağlamlığıdır. İkinci, Fethullah Gülen'e ait Türk okullarının bu ülkenin en ciddi ve en saygın kurumları haline gelmiş olmasıdır. Üçüncüsü ise, Tayyip Erdoğan Hükümeti'nin son derece proaktif bir dış politikayla Afganistan için en güvenilir ve tek sorun çözücü ülke haline gelmiş olmasıdır.
***
Bu yazıda yapmak istediğim temel saptama şudur: Türk-Afgan ilişkileri Mustafa Kemal Atatürk'ten sonra stratejik bir anlayışla ilk kez Tayyip Erdoğan Hükümeti tarafından ele alınmaktadır. Birkaç gün önce Afganistan ve komşularının İstanbul'da, Türkiye'nin liderliğinde, aralarındaki sorunları çözmek için bir araya gelmiş olmalarının anlamı budur. Afganistan'a en az 20 kere gitmiş bir insanım. Türkiye'nin son dönemlerde Afganistan'daki itibarını yazıyla anlatmam çok zor. Benim Tayyip Erdoğan Hükümeti'ni desteklememdeki en temel nedenlerden birisi, işte bu müthiş dış politika başarılarıdır.
Şimdi Türkiye Afganistan'ı birleştirmek gibi zorlu bir işe soyunuyor. Anlaşılıyor ki, Afganistan'daki Taliban gruplarıyla Amerikalılar arasında arabulucu olacak Türkiye. Taliban ismi bize sevimsiz gelebilir ancak, bilelim ki Afganistan'ı oluşturan Peştun halkının büyük çoğunluğu halen Taliban'ı desteklemektedir. Türkiye bunu başarırsa, tüm dünya siyasetini etkileyecek müthiş bir şey gerçekleştirmiş olur ki, bunu da başarırsa, sadece Türkiye başarır zaten.