Başta Amerika olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının uyguladığı aşırı genişleyici para politikaları ile 2008 yılına kadar öyle ya da böyle idare eden küresel ekonomiler ciddi krize girmişlerdi. Ardından krize neden olan uygulamalar daha da dozajı artırılarak empoze edilmiş ekonomiler yeniden ayağa kalkmışlardı. Hatta gelişmekte olan ülkeler ayağa kalkıp koşmaya başlamışlardı. Yeniden pil bitiyor gibi... İşin ilginci bu sefer Amerika dolar saçmayacak. Yani gelişmekte olan ülkeleri şarja bağlamayacak gelişmiş ülkeler. Çünkü onlarında enerjileri tükendi.
Peki ne olacak? Biz gayet iyiyiz gibi sözlü telkinler yeterli mi ekonomi aktörleri için?
Önce küresel ekonominin genel durumuna bir göz atalım... Yanıtları sonra verelim...
Gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomiler arasında benzerlikler olduğu gibi ciddi ayrışmalar da göze çarpıyor. Örneğin gelişmiş ülkeler deflasyona doğru sürüklenirken, gelişmekte olan ülkelerde enflasyon yükseliyor. Geçen yıl ABD enflasyonu yüzde 1,5 iken bu yıl beklentisi yüzde 0,9'larda kalıyor. Aynı şekilde Euro Bölgesi'nde de yüzde 1'ler civarında enflasyon öngörüsü var. Buna karşın Brezilya'da yüzde 6,3'den yüzde 7,8'e, Rusya'da yüzde 7,8'den yüzde 17,9 yükselmesi tahmin ediliyor. Ulusal paralar değer yitirdikçe Türkiye gibi üretim girdilerinde dışa bağımlı ülkelerde ithalat fiyatlarının enflasyona katkısı kuşkusuz daha da artacak.
ASIL SORUN ŞU:
Benzer olanlar içinde; düşük büyüme hızından durgunluğa doğru gidiş, buna bağlı olarak işsizlik oranlarının yükselmesi, dış borçların çevrilme sorunu ve mali sistemin sağlıklı işleme sorununu sayabiliriz.
Saydığımız bu liste sonrası asıl sorun ortaya çıkıyor... Bu noktayı açalım...
Dolar karşısında ulusal parası değer kaybeden ülke bireylerinin alım güçleri geriliyor. Artı düşen büyüme hızları sonrası artan işsizlik yüzünden iç talepler hızla aşağı geliyor. Dolayısıyla büyüme hızının korunabilmesi için büyümenin bileşenlerinden "dış talep" hayati rol oynuyor. Bunu önceden sezen Çin ihracatta rekabet gücünü artırmak için seri devalüasyonlara başvurarak her zaman yaptığı gibi dış talebe ağırlık vermeye çalışıyor.
Çin'in Yuan hamlesi sonrası kuşkusuz kur savaşları da kaçınılmaz hale geliyor. Ancak Türkiye gibi ihracat yapmak için önce ithalat yapmak zorunda ülkelerin Çin gibi işin kolayına kaçma lüksleri bulunmuyor. Çünkü her kur artışı daha pahalı üretim girdisi anlamına geliyor. Bu yüzden dış ticarete konu olan malların fiyat esneklerinin iyi hesaplanması ve buna göre kur savaşlarına katılması gerekiyor.
YABANCI SERMAYE
Aynı zamanda yabancı sermaye akımları da küresel ekonomilerin dengelerini bozacak. IMF'ye göre geçen yıl 209 milyar dolar olan gelişmiş ülkelerdeki sıcak para seviyesi bu yıl içinde gerileyip 67 milyar dolar açığa dönüşecek. Gelişmekte olan ülkelerde de yaklaşık 50 milyar dolar çekilme bekliyor IMF...
Dış ticaretin kur savaşları yüzünden vahşileşmesi ve yabancı sermayenin risk algısının artması Türkiye ekonomisinin hem büyüme açısından hem de kısa vadeli dış borçların çevrilmesi açısından baskı oluşturacağı aşikar... Sonuçta yazımın başındaki sorunun yanıtı da sadece bir cümleye kaldı. Hayır; iyiyiz demek yeterli görünmüyor.
Sözün özü sadece Türkiye için değil tüm küresel ekonomiler için kayıp yıl olacak 2015...