2003 yılından bu yana uygulanan bireysel emeklilik sistemi yılbaşından itibaren 45 yaşını doldurmamış tüm çalışanlar için zorunlu hale getirilmişti.
Kademeli sistemde ilk önce 1000 ve üzeri çalışanları olan işyerleri ile başlandı ve Nisan başında 250 kişi üzeri istihdam eden şirketler ve bazı kamu çalışanları dahil oldu sisteme... Gelecek yılda da kalanlarla zorunlu uygulama tamamlanacak.
Her geçen gün zorunluluktan katılımcıların sayısında artış olmasına rağmen çıkış da bir o kadar fazlalaşıyor. Bir taraftan havuz doldurulurken diğer taraftan sular boşalıyor. İki ay içinde çıkma hakkı olduğundan bazı nedenlerle bu hakkını kullanmak istiyor katılımcılar... Sadece 6 ayda çıkanlar neredeyse zorunlu katılımcıların yarısına ulaştı.
Üstelik zorunlu katılımcıların bazılarının daha önceden bireysel emeklilik sözleşmeleri de bulunmuyor.
GELİRLER YETERSİZ
Birkaç nedeni var fırsatı yakalayıp sistemden çıkmak isteyenlerin...
Birincisi gelirlerin düşük kalması... Birey harcanabilir gelirini tüketime kalanı da tasarrufa yöneltecek. Gelirin tümünün tüketime gitmesi durumunda tasarruf imkanı ortadan kalkıyor.
Yaklaşık 7 milyon kişi asgari ücret alıyor. Bir de bunlara sosyal güvenlikten mahrum çalışanları ekleyelim. 10 milyonu geçiyor.
GÜVENLİ SİSTEM
İkincisi borçluluk oranları...
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu verilerine göre tüketici kredileri hacmi 350 milyar TL sınırına dayandı. Toplamın 167 milyar lirası konut, 168 milyar lirası ihtiyaç ve kalan da otomobil kredileri... Bunun yanı sıra kredi kartı borçları da var...
Üçüncüsü bireysel emeklilik sisteminin 14 yıldır işlemesine ve yüzlerce emekli vermesine rağmen tam bilinmemesi... Aslında sistemin yararlı olmadığı algısının ağır basması desek daha doğru olur. Halen kaygılar var. Konut edindirme fonu gibi olabilir düşüncesi ağır basabiliyor. Oysa KEY ile ilgisi olmayan tamamen farklı bir sistem. Bir üniversite bünyesinde Türkiye'nin sayılı şirketlerinden birisinin beyaz yakalı çalışanlarına paket finans dersleri veriyoruz. Konumla ilgili olduğu için derse katılanlara bireysel emekliliklerinin olup olmadığını sordum. Bazıları var dedi, bazıları da sisteme güvenmediğini söyledi. Derslere giren bazı hocaların da benzer görüşte olduğunu dile getirdiler.
Gerçekten kulaklarıma inanamadım.
Düşünebiliyor musunuz akademisyenlerden bile halen sistemin özünü anlayamamışlar bulunuyor. Amerika ve Avrupa ülkelerinde yıllardır kullanılıyor.
Sisteme gelen paralar finansal portföylere gittiğinden güvenle ilgili bir sorun da kalmıyor. Demek ki sektör temsilcilerinin daha iyi tanıtım yapmaları gerekiyor.
Dördüncüsü sistemin tam anlamıyla esnek olmaması...
Örneğin katılımcıların sistemde birikmiş paralarının bir kısmını belli koşullar altında kullanabilmelerinin sağlanması oldukça önemli. Aynen mevduat hesabındaki paralara vadesinden önce dokunulduğunda faiz vadesiz hesaplara ödenen kadar oluyor ve bu yüzden mevduat sahipleri kısa vadeyi tercih ediyorsa, bireysel emeklilikte de benzer korku yaşanabiliyor.
Önümüzdeki günlerde mevzuatta bazı değişikliklere tanık olabiliriz. Ama görünen o ki zorla güzellik olmuyor. Özellikle de gelirlerin yetersiz, enflasyonun yüksek olduğu bir dönemde...