Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez'e göre diyet efsanelerine olan inancımız toplum olarak son derece yüksek. Hatta bireylerin şişmanlık düzeyi arttıkça bu efsanelere olan inanç da artıyor. Bireylerin sahip oldukları hatalı bilgi, hatalı diyet uygulamalarını tetikliyor ve bu da şişmanlığın bir kısırdöngü halini almasına yol açıyor
Bir şeyi bilmemekten daha kötü olan, yanlış bilmek olsa gerek. Neredeyse herkesin yarı uzman! olduğu diyet konusundaki yanlış inançlarımız, kilo verme ve koruma konusunda kendi kendimizi sabote etme yöntemimiz. Ve ne yazık ki bu yöntem her seferinde işe yarıyor.
Diyet konusundaki yaygın yanlış inanışlar konusunda kapsamlı bir çalışmaya imza atan Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez, diyetler konusundaki yaygın bilgi kirliliğinin yol açtığı tablo ile ilgili şunları söylüyor:
DÜNYANIN ORTAK DERDİ
"Kilo vermek için mücadele eden bireylerin çoğu diyetlerini hep hüsranla sonlandırıyor ve verilen kiloyu koruma başarıları da gün geçtikçe azalıyor. Ben bu başarısızlığın temelde 'kötü besin yoktur, kötü beslenme vardır' ilkesinden uzak, hızlı kilo verdiren, hatalı popüler diyetlerin uygulanmasına ve kilo yönetimi ile ilgili bilgi kirliliğine bağlıyorum. Beslenme eğitimlerim sırasında kilo verme ve korumayı sabote eden diyet efsanelerinin farkındaydım. Ancak bunları kanıtlamak gerektiğine inanıyordum. Bu amaçla klinik deneyimlerimden yararlanarak, yurt dışındaki meslektaşlarımla da işbirliği içerisine girerek, hem kendi toplumumuzda hem de farklı ülkelerdeki insanlarda da aynı efsanelere inanç var mıdır sorusuna yanıt almam gerekiyordu."
Araştırma ilerledikçe gelen bilgiler, Selahattin Dönmez'e yanlış yolda olmadığını kanıtlamış. İşin en ilginç yönü ise; diyet konusundaki yanlış inanışların ırk, dil ve kültürel çevre fark etmeksizin kilo vermeye çalışan tüm bireylerde neredeyse aynı yüzdelerle ortak çıkması olmuş.
"Çalışmamın asıl amacı; diyet yapan bireylerin ortak tecrübesi olan verilen kilonun geri kazanılmasını önlemekti. Bunun sonucu oluşan hayal kırıklığını ortadan kaldırmak, buna neden olan hatalı bilgileri bulmak ve kaliteli kilo verme önerilerini belirleyerek kilo verecek bireylere doğru yolu göstermekti" diyen Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez, oluşturduğu anketi rastgele seçtiği yaş ortalaması 35, kilolu veya şişman olan, hayatlarında en az bir kere diyet tecrübesi geçirmiş, lise ve üzeri eğitim seviyesindeki kadın-erkek 1500 kişi üzerinde birebir görüşme yaparak uygulamış.
Eminim ki, sizler de okurken bazen bu efsanelerin ne kadar çok hayatımızı yönlendirdiğini ve aslında doğruların ne kadar farklı olduğunu göreceksiniz. Sonuçları okurken, 1500 kişiden kaçının bu efsaneler hakkında hatalı bilgiye sahip olduğu, bahsedilen diyet efsanesi ile ilgili bilimsel doğrular ve Selahattin Dönmez'in yorumlarını öğreneceksiniz.
Su içersem zayıflarım!
Doğrusu: Su sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır. Sodyum, flor, potasyum, kalsiyum ve klor minerallerini sağlar, vücutta oluşan toksik maddelerin uzaklaşması için gereklidir. Kaliteli kilo vermede vücudun ihtiyacı olan kalori, karbonhidrat, protein, vitamin ve diğer bazı mineralleri içermediği için tek başına zayıflamada etkisi yoktur.
Öneri: Sadece sağlığın devamı için günde 2 Lt su içmek yeterlidir.
Ana öğünlerden birini atlarsam kolay kilo veririm!
Doğrusu: Sağlıklı kilo vermenin en doğru yolu sabah, öğle ve akşam öğünlerinin iştahı kontrol altına alıp, sık acıkmayı önlediği yönündedir. Çalışmalar öğün atlayan bireylerde kısa süreli kilo vermenin daha sonra hızla yeniden kilonun alınması ile sonuçlandığını göstermektedir.
Öneri: Çeşitli besinlerden oluşan küçük porsiyonlu 3 ana öğün ve en az 1 veya 2 ara öğünle sağlıklı kilo verilebilir. Bireylerin hipoglisemileri varsa öğün miktarları arttırılır.
Ne kadar az uyursam, o kadar hızlı kilo veririm!
Doğrusu: Uyku süresi kısaldıkça toksik çevreye maruz kalma uzamakta, psikolojik stres artmakta, inaktif yaşama adaptasyon oluşmaktadır. Az uyuyan bireylerin daha fazla yemeğe yöneldikleri görülmektedir.
Önerim: Bedenen ve ruhen iyi olmak için en az 5 saat, en fazla 8 saat uyumak gerekir. Uygun zaman aralığında uyumak gece yemek yeme sendromunu önlemektedir.
Sigarayı bırakırsam hızlı kilo alırım!
Doğrusu: Çalışmalarda sigara içerisinde bulunan nikotinin metabolizmayı çok az arttırdığı ve bırakıldığında da hızlı kilo alımına neden olmadığı bildirilmektedir. Kilo alımı metabolizmadaki ufak değişiklik değil, yerine konulan yiyeceğin türü ve miktarıdır. Amerikan Diyetisyenler Derneği sigarayı bırakan bireylerin sadece yılda 2 kg aldıklarını belirtmiştir.
Öneri: Sigarayı bırakan bireyler sigara yerine şekersiz sakız çiğner ve haftalık 150 dakikalık fiziksel aktivite yaparlarsa kilo almazlar.
Saat 19:00'dan sonra bir şey yersem şişmanlarım!
Doğrusu: Sağlıklı kilo vermek için temel kural; yemeğin ne zaman yenildiği değil, gün içerisinde ne kadar yenildiği ve ne kadar fiziksel aktivite yapıldığıdır. Çalışmalar öğünlerde miktarlar açlık durumuna göre ayarlandığında bireylerin akşam 19.00'dan sonra yemek yediklerinde yağlanmadıklarını, daha kolay kilo verdiklerini göstermektedir.
Öneri: Yemek yeme saati yerine günün ilk öğünü olan kahvaltı olacak şekilde başlayarak öğünler arasında en az 3-5 saat boşluk bırakmak gerekir. Böylece en son öğünün ne zaman yendiğinin önemi kalmamaktadır.
Kalorisi düşük olan kepekli ürünlerle kolay kilo veririm!
Doğrusu: Kepekli ürünler normal ürünlere göre daha az kalori içermez. Kepek, diyet lifi içeriğini arttırarak kalp damar hastalığı ve bazı kanser türleri gibi kronik hastalıklardan korunmada önemlidir. Kilo vermek için sebze ve meyvelerden yeterince diyet lifi alınabilmektedir.
Öneri: Kilo verecek kişinin sağlık profiline göre kepekli ürünlerin miktarı ayarlanmalıdır. Kilo verirken anemisi olan bireye daha fazla kepekli ürün vermek ise, olumsuz sağlık sorununa neden olabilmektedir.
Meyveler, yemekten 2 saat sonra yenilmelidir!
Doğrusu: Meyveler içerdikleri biyoaktif bileşenler nedeni ile beslenmemizin vazgeçilmez parçasıdır. Bu biyoaktif bileşenler öğünle beraber yenildiklerinde vücudun antioksidan kapasitelerinin artmasına neden olmaktadır. Öğünle yenilen meyveler daha çok tokluk sağlayarak kolay kilo vermeye yardımcı olurlar.
Öneri: Meyveler günün her zamanı en az 2 ile 4 porsiyon arasında yenilebilir. Meyveleri öğünle yemek vitamin ve minerallerin vücutta yararlığını arttırır.
Aç iken fiziksel aktivite yaparsam daha çok yağ yakarım!
Doğrusu: Fiziksel aktivite yapmak metabolizmanın hızlanması için önemlidir. Fiziksel aktivite ile yağ yakımı artar, kas yoğunluğu korunur veya arttırılır. Bu fiziksel aktivitenin şekli, süresi ve sıklığı ile değişir. Ancak sabah aç karnına yapılan fiziksel aktivite ile yağlar yanarken maksimum düzeyde kas yıkımı oluşmaktadır.
Öneri: Mutlaka fiziksel aktivite öncesinde karbonhidrat ve protein içeren 200-300 kalorilik bir öğün yenip en az 1 saat sonra aktivitenin yapılmasıdır. 1 su bardağı süt ve 1 muz veya 1 avuç badem ile 1 su bardağı süt içmek çok önemlidir.
Sabah aç karnına limon veya greyfurt suyu içersem yağ yakarım!
Doğrusu: Hiçbir besin yağ yakamaz. Bazı besinler, içerdikleri kafeinden dolayı kısa süreli etkisi ile metabolizmayı hızlandırarak vücuda alınan kalorinin enerji olarak kullanılmasına yardımcı olur. Ancak asitli besinlerin böyle bir etkisi asla bulunmamaktadır.
Öneri: Bu içecekleri içerek mide asidini arttırıp daha çok acıkma yerine, salatalara limon sıkmak, meyve olarak ara öğünlerde greyfurt yemek sağlıklı beslenme adına kabul edilebilir olmaktadır.
Zayıflamak ve toksinlerden arınmak için detoks diyeti yapmak zorundayım!
Doğrusu: Vücudumuzda doğal işleyen detoksifikasyon mekanizmaları vardır. Hayvansal proteinleri yasaklayan detoks diyetlerinin sağlıklı olduğunu düşünmek olanaksızdır. Bu diyetler vücutta keton cisimcikleri denilen zararlı maddelerin sentezlenmesine, mide bulantısı, halsizlik, baş dönmesi ve sinirliliğe neden olmaktadır. Detoks diyetlerine bağlı kısa süreli ve fazla kilo kaybı, yağ kitlesinden çok kas kitlesinden olmaktadır.
Öneri: Sağlıklı beslenme zaten vücudun detoksifikasyon yapan enzimlerini aktive eden bir yoldur, kısa süreli bu uygulamalar ile sağlığımızı tehlikeye atmamak en doğrusudur.
Kilo verirken 3 beyaza yer yoktur!
Doğrusu: Sağlıklı beslenmede çeşitlilik ve ölçü en önemli faktördür. Şeker, un ve tuzun dengeli bir beslenme programı içerisinde her zaman yeri vardır. Tehlikeli olan; bu üçlünün varlığı değil, miktarıdır.
Öneri: Şeker olarak bal, pekmez, fındık veya çikolata ezmesi tüketmek, tadına bakmadan eklenen tuzu azaltıp günde 5 gramı geçmeyecek kadar kullanmak ve tam buğday unu ile ekmekleri, pastaları yapmak yeterlidir.
Light ürünlerin kalorisi yoktur ve istenildiği kadar yenilebilir!
Doğrusu: Light ürün demek kalorisi sıfıra yakın değil normal ürüne göre kalorisi azaltılmış anlamına gelmektedir. Bu nedenle serbest yeme özgürlüğü bulunmamaktadır. Sürekli light ürün yiyerek kilolarını vermiş ve korumuş bireylerin olduğunu gösteren bir bilimsel veri de bulunmamaktadır. Aksine çalışmalar light ürün bağımlılığı olanlarda yo-yo sendromunun daha fazla görüldüğünü belirtmektedir.
Öneri: Light ürünün anlamı her besin için ayrıdır. Bu nedenle sağlıklı beslenmede doğal ürünleri kullanmak doğru yoldur.
Sağlıklı beslenmede kırmızı ete yer yoktur!
Doğrusu: Tavuk, balıkta olduğu gibi ılımlı miktarda yenilen kırmızı etin sağlık üzerine olumsuz etkisi olduğunu, diyetten çıkarılması gerektiğini gösteren bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Kırmızı et, diğer etlerin içeriklerine benzer oranda kolesterol içermekte olup, haftada en az 2 kere tüketildiğinde de kolesterol üzerine etkisi olumsuz olmamaktadır.
Öneri: Yağı görünmeyecek kadar az olan kırmızı et, kaliteli kilo vermek için gereklidir. İçerdiği konjuge linoleik asit (CLA) sayesinde vücudun yağ kitlesini azaltıp, B 12, çinko ve demir içeriği ile de hastalıklara karşı koruyucudur.
Maydanoz suyu zayıflamak için idealdir!
Doğrusu: Maydanoz C vitamini yönünden zengin, idrar söktürücü etkisi olan bir sebzedir. Bu nedenle maydanozun yarattığı geçici kilo kaybı vücut yağ kütlesinden değil su miktarındandır.
Öneri: Maydanozu kilo vermek için değil, salatalara değişik renkte sebzeler olarak koymak vitamin ve antioksidan açısından destek sağlamak için en doğru yoldur.
Hangi yöntemle olursa olsun verilen kilolar geri alınır!
Doğrusu: Kilo verecek bireyler hızlı kilo verir, kendilerine uygun kilo verme yöntemi ile kilo vermezler ve davranış değişikliği geliştirmezlerse kilo alımı kolay olabilmektedir.
Öneri: Sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandıran diyetler ile bireyler kilolarını yıllarca koruyabilmektedir. Kilo verdikten sonra, 6. ay, 1. ve 2. yıl kilo alımı için riskli dönemlerdir. Bunun için düzenli takip gerekir. Şişmanlığın tedavisi yaşam boyudur!
Protein diyetleri zayıflamak için kolay bir yoldur.
Doğrusu: Kısa sürede kilo verdiren yüksek proteinli diyetler uzun süreçte uygulanması zor ve kan kolesterol-ürik asit seviyelerini arttırıp, insülin direncine neden olmaktadır. Uzun süre uygulayıp hayat tarzı haline getirmiş bir kişiyi bile bulmak zordur. Yüksek protein diyeti uygulayan bireylerde görülen en sık sorun diyeti devam ettiremeyip sık şeker krizlerine grip yüksek miktarda tatlı yedikleridir.
Öneri: Kısa sürede kilo verip daha fazlasını almamak için karbonhidrat, protein ve yağı dengeli beslenmek yeterlidir.
Zayıflama ilaçları ile hızlı kilo veririm!
Doğrusu: Şişmanlık bir hastalıktır ancak her şişman birey için ilaç kullanmak doğru değildir. Zayıflama ilaçlarını şişmanlığa bağlı ciddi hastalıkları olan bireyler doktor kontrolünde kullanmalıdır. Zayıflama ilaçları bu bireylerde bile bırakıldığında yeniden kilo alma riski ile karşı karşıyadır.
Öneri: Zayıflama ilaçlarını gelişi güzel eczanelerden almamalı, oluşacak sağlık sorunlarını önemsemeli ve doktorun uygunluk kriterleri gösterdiği bireylerde bile diyet ile beraber belirli bir süre kullanılmalıdır.
Elma sirkesi içersem yağlarımı eritirim!
Doğrusu: Çalışmalar, elma sirkesinin içerisinde bulunan asit sayesinde; içildiğinde yemek borusunu tahriş edebileceği, midede asidi arttırarak açlığı uyaracağı ve reflü gibi ciddi olan sağlık sorununu tetikleyebileceği bildirmektedir.
Öneri: Sirke salatalara tat vermek için kullanılmalıdır. Zayıflamak için değil.
Lahana, metabolizmayı hızlandırarak zayıflatır!
Doğrusu: Lahana, pırasa, brokoli gibi kükürtlü sebzeler kanser önleyici ve vücuttaki zararlı maddelerin atımını sağladıkları için sağlıklı beslenmenin parçasıdır. Bu besinlerin metabolizmayı hızlandırmak gibi spesifik bir özelliği bulunmamaktadır.
Öneri: Lahana diyetlerinde diyetin içeriğindeki lahananın değil, diyetin kalorisinin düşük olduğundan dolayı kilo verildiği unutulmamalıdır. Bu nedenle değişik renkte tüm sebzeleri beslenmede bulundurmak az yediğimiz müddetçe kilo kaybı ile sonuçlanacaktır.