Anne adaylarının doğum öncesinde anestezi uzmanı ile görüşmesinin çok yararlı olacağına dikkat çeken Dr. Murat Çelik, "Anestezi hekimi sizi muayene edip sizinle ilgili tıbbi bilgileri derledikten sonra sizin için en uygun yönteme karar verecek, siz de onay verirseniz sizin için elinden gelen gayreti gösterecektir" diyor. Özel Ege Sağlık Hastanesi'nden Anestezi Uzmanı Dr. Murat Çelik'le ağrısız doğumu konuştuk. -Ağrısız doğum nedir?
Doğum olayı, birçok anne tarafından ızdırap çekeceği ve ancak bu ızdırabın sonunda bebeğini kucağına alabilecekmiş gibi algıladığı bir süreç gibi yorumlanmakta. Öte yandan doğum sırasında bebeğin başının yavaş yavaş doğum kanalına girmesi ile beraber çevre dokulara yaptığı bası ile şiddetli, belki de her annenin katlanması mümkün olmayan ağrılar oluşuyor. Bu ağrıların herhangi bir yöntem kullanılarak ortadan kaldırılması veya şiddetinin azaltılması durumuna "ağrısız doğum" diyoruz. Ağrısız doğum konusunda şu anda modern tıbbın bize sunduğu epidural analjezi gibi çok konforlu, sonuçları oldukça iyi olan bir yöntem var. Hastalarımızı bu yöntemin sonuçları doğuma daha iyi adapte edebildiği için bu yöntemi tercih ediyoruz.
-Doğumda ağrıyı kesmek için kullanılan başka yöntemler de var mı?
Bir sürü yöntem sayılabilir. Ama şu anda mevcut yan etkilerinin az olması ve uzman kişilerin elinde uygulandığında çok etkili olması, "epidural anestezi" dediğimiz ağrı kesme yöntemini revaçta kılmakta.
-Epidural anestezi, sadece ağrı korkusu ile normal doğumdan kaçınan gebeleri normal doğuma teşvik etmesi ile de öne çıkıyor değil mi?
Son yıllarda sezaryenle doğumlarda ciddi bir artış var. Sağlık Bakanlığı tarafından da bu sezaryenlerin ne kadarının gerçekten gerekli olduğu sorgulanmakta. Tabii ki hangi doğum şeklinin o gebe için tercih edileceğine,gelebiğin takibini yapan hekimin karar vermesinde yarar var. Hiçbir kadın doğum uzmanı gerekmedikçe, hasta ile ilgili özel bir durum olmadıkça sezaryen uygulamasını tercih etmez. "Tercih etmez" demek, sezaryen güvenli değil anlamına gelmez. Bununla beraber bazı anne adayları vardır ki; doğum kanalı dardır, doğumdan çok korkuyordur veya tıbbi gerekçeler, bebekle ilgili sıkıntılar olabilir. Normal doğumun seyrinin bile sezaryene dönmesine gerekçe doğurabilir. Epidural anestezi normal doğumu teşvik ediyor mu sorusuna yanıt verecek olursak; evet normal doğum epidural anestezi sayesinde artık kadınların korkulu rüyası değil. Çünkü deneyimli anestezi hekimlerince uygulanan anestezilerle normal doğum, son derece konforlu hale geliyor.
-Epidural anestezi doğumla ilgili bütün ağrıları yok edebiliyor mu?
Zamanlama konusunda sıkıntılar var. Epidural kateterini taktıktan sonra, doğumun seyri yavaşlamasın diye belli bir süre bekleniyor. Bu arada anneler normal doğum seyrinde bir miktar ağrı çekiyorlar. Ama bu, şu anda mevcut tıbbi bilgiler ışığında olması gereken prosedür böyle olduğu için. Yoksa biraz daha beklesin biraz daha ağrı çeksin değil. Bebek doğum kanalına girdikten sonra ağrının şiddeti arttığı ve bebeğin çıkımına yakın daha şiddetli ağrılar oluştuğu için, o anda anneyi çok fazla rahatsız eden ağrıların duyulmaması bile çok büyük bir konfor oluşturuyor.
-Epidural anestezinin sağldığı konfordan tam olarak yararlanabilmek için anne adayının hangi aşamada hastaneye gelmesi gerekiyor?
Kadın doğum uzmanı gerçek doğum ağrılarının başladığı tanısını koyduktan sonra anne adayını hastaneye yönlendirir. Doğumun başladığını kadın doğum uzmanı teyit etmişse, kateter başlangıçta takılabilir. Rahim ağzı açıklığı gerekli seviyeye geldiği anda da katetetrin ucundan ilaç uygulaması başlatılarak ağrı kesici etki 15 dakika içerisinde oluşturulabilir.
-Kateteterin belden takılacak olması anne adaylarını korkutuyor mu?
Halk arasında o kadar çok yanlış inanış var ki, anneler epidural uygulamalarına çok çekinerek geliyorlar. "Omiriliğinize iğne denk gelir, sinirlerinize zarar gelir, felç olursunuz" gibi şöyler söyleniyor. 15 yıldır anestezi hekimiyim, doğum ve sezaryen ameliyatlarının yüzde 99.9'u epidural anestezi ile yapılır. Bugüne kadar epidurale bağlı çok büyük bir sorunu olan, felç olan görmedim. Epidural anestezi ehil ellerde, doğru koşullarda yapılırsa hiçbir sorun olmaz. Sadece annelerden rica ettiğimiz bir şey var: epidural aralığın en geniş yeri 5 milimetredir. Yani yarım santim kadar. Annenin 30 saniye kadar kıpırdamaması halinde iğnenin ucu epidural aralığa yerleştirilir ve kateter ilerletilip iğne geri çekilir. Bu işlem yapılırken annenin kıpırdaması bazen o bölgedeki zarların çizilmesine veya yırtılmasına neden olarak ameliyat sonrasında baş ağrısına sebep olur.
-Bazı doğumlar normal planlansa da son anda sezaryene dönülebiliyor. Bu durumda epidural anestezi uygulamasında bir sıkıntı oluyor mu?
Diyelim normal doğum için geldiniz, epidural kateter takıldı rahim ağzı açıklığı da iyi gidiyor ve doğum istenen seviyede ilerliyor... Bir anda bebekle ilgili bir sıkıntı oldu
ve sezaryen gerekliliği doğdu... Takılmış kateterle hasta hemen ameliyathaneye indiği anda ilaç dozu ve konsantrasyonu artırıldığında, ağrı kesici etki 15 dakika içinde anesteziye dönüştürülebilir. Bu kadar zaman yoksa hemen genel anesteziye geçilebilir... Ameliyathanede her şart mevcut olduğundan bebek ve anne ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak için, her türlü girişim yapılabilir. Bunlardan bir tanesi de genel anestezidir. Genel anestezi epidural anesteziye göre güvensiz bir yöntem değildir, ancak bugün modern tıp öncelikle epidural anesteziyi kullandığı için bizim ülkemizde de modern tıbbın uyguladığı yöntem tercih edilmekte.
-Epidural anestezi ve spinal anestezi arasında nasıl bir fark var?
Diyelim sezaryen yapılacak ve belden bölgesel anesteziye karar verildi. Eğer kadın doğumcunuz tamamen bir kas gevşemesi içinde çalışmak istiyorsa, epidural anesteziye spinal anestezi de eklenebilir. Spinal anestezide düşük miktarlarda lokal anestezik ilaç beyin omirilik sıvısının içine verilir ve 5 dakika içerisinde anestezik etki oluşturulur. Ancak spinal anesteziden sonra 4-6 saat kadar hasta ayaklarıhı kıpırdatamaz ve erken ayağa kaldırmak mümkün olamaz. Daha büyük bir kas gevşemesi olduğu için kadın doğum uzmanı, bebeği çıkarmak açısından biraz daha konfor içerisinde olabilir. Bu yöntem tercih edilmişse ve anne açısından bir sorun yoksa spinal anesteziyi epidural anestezi ile kombine ederek kullanmak mümkün. Sadece spinal anestezi veya sadece epidural anestezi ile de sezaryeni yapmak mümkün.
-Epidural anestezi hangi durumlarda uygulanmaz?
Eğer anne istemiyorsa, iğne fobisi varsa, ağrı nedeniyle belini belli bir pozisyonda tutamıyorsa, bel bölgesinde iğnenin yapılacağı yerde enfeksiyon varsa, annenin kanamaya yatkınlığı varsa ve bel bölgesinde kan pıhtısı toplanıp felç oluşturma riski varsa anne açısından risk oluşturacağı için epidural anestezi uygulanmaz ve genel anestezi tercih edilir.
-Anne adayı korku nedeniyle son anda vazgeçerse ne yapılabilir?
Burada amaç hastaya yardımcı olmak. "Belinden uyuşturacağız" diye hastaya zarar vermek ve korkutmak yerine işlemden vazgeçmek gerekir. Hiç kimseye istemediği bir girişim zorla yapılamaz. Bazen tıbbi gerekçeler bu işlemi çok gerekli kılabilir. Örneğin anne adayının çok yüksek tansiyonu vardır. O zaman epidural anestezi ile ameliyat etmek isteyebiliriz ama yine de çok korkuyorsa kimseye zorla bir iğne yapmak mümkün değil.
-İşlem korkusunu ortadan kaldırmak için bir şey yapılıyor mu?
Korkuyu ortadan kaldırmak için doğumdan önce mutlaka anne adayı, doğumdan bir ay kadar önce poliklinik şartlarında misafir edilerek görüşülmeli. Epidural anestezi, normal doğumun seyrinde gerekiyorsa sezaryende epidural anestezinin kullanılabileceği, bu yöntemlerin nasıl uygulanacağı, faydaları, yan etkileri ve karşılaşılabilecek durumlar hakkında bilgilendirilmeli. Bunlar yapıldığında hasta doğuma güven duygusuyla gelir ve korkuları azalır.