Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Mitra Özdemir, hazır karışık çayların içeriğinde anne ve bebeğe zararlı bitkiler olabileceğine dikkat çekerek elma, tarçın, nane, ıhlamur ve zencefil gibi bitkilerden taze hazırlanacak çayları öneriyor
Anne adaylarının, hem bebegin sağlıklı gelişimi hem de hamileliğin sorunsuz geçmesi için üzerinde en çok durduğu konulardan biri de gebelikte beslenme. Mitra Kadın Doğum Dal Merkezi'nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Mitra Özdemir, konu hakkındaki sorularımızı yanıtladı. Röportajımızda "Bulantıların yoğun olduğu ilk aylarda yeterli beslenememek sakıncalı mı?", "Günde kaç öğün yemek yemeli?", "Bu öğünlerde neler olmalı?", "Hangi sütler tercih edilmeli, ne kadar süt içilmeli?", "Ödemlerden nasıl kurtulunabilir?" gibi merak edilen pek çok sorunun yanıtını bulacaksınız.
-Gebelikte beslenme, gebeliğin dönemlerine göre farklılık gösterir mi?
Gebeliğin başından sonuna kadar uygulanması gereken beslenme modeli aynı olmasına rağmen, ilk 12 haftalık dönem, bir miktar farklılık gösterebilir. Bu dönemde kokulara aşırı duyarlılık, bulantı, kusma ve iştahsızlık yaşayan anne adaylarının kendilerini zorlamamalarını öneriyoruz.
Toplumumuzda maalesef bu konuda aile baskısı çok yoğun. Anne adayına "Gebesin, yemen gerekiyor" diyerek süt içmesi, yumurta yemesi konusunda baskı yapılabiliyor. Zaten bulantı ve kusması olan anne adayı bu kez tüm gebeliği boyunca bu gıdalardan tiksinebiliyor. Bu yüzden ilk 12 hafta sadece gevrek peynir mi yiyebiliyorsunuz, yiyin. Yeter ki kusmayın diyorum.
Elbette alkolden, hazır çorba ve gıdalardan, konservelerden uzak durulması gerekiyor ama "İlla ki iki bardak süt içeceğim, kırmızı et yiyeceğim, balık tüketmem gerekiyor" diye düşünerek de kendinizi zorlamamalısınız.
-Anne adayının bebeğini sağlıklı bir şekilde büyütürken, gebelik boyunca formunu koruyabilmesi de mümkün mü?
Gebelikte diyet yapılmaz diye bir kural yok. Hatta özellikle fazla kilo ile hamile kalan anne adaylarının gebelik boyunca, beslenmeleri konusunda normalde olduğundan çok daha dikkatli olması gerekir. Çünkü gebelikte hem hareketler kısıtlanır hem de metabolizma yavaşlar. O yüzden normal zamanda yediklerinizi yeseniz bile kilo alabilirsiniz. Gebelikte ilk günden itibaren dengeli ve sağlıklı beslenirseniz, elbette bu süreci çok kilo almadan tamamlayabilirsiniz.
-Gebelik boyunca ne kadar kilo alınmalı?
İlk 12 hafta hiç kilo almadan tamamlanabilir veya maksimum yarım kilo alınabilir. Hatta bulantı ve kusması yoğun olan anne adayları bu dönemde kilo bile kaybedebiliyor ve zannedildiğinin aksine bu durumun bebeğin sağlığı üzerinde hiçbir olumsuz etkisi olmuyor. Daha sonraki aylarda da her ay bir, bir buçuk kilo alınması ideal kabul ediliyor. Yani toplamda 9-12 kilo, maksimum 15 kilo almış olarak gebeliği tamamlamak ideal olacaktır.
-Gebelikte aşırı kilo almanın sakıncaları var mı?
Gebelikte aşırı kilo alımı şeker ve tansiyonun yükselmesine yol açarak hem bebek hem de annenin sağlığı açısından ciddi riskler oluşturuyor. Ayrıca anne adayı fazla kiloları yüzünden nefes darlığı ve hareket zorluğu gibi ekstra problemler yaşıyor.
-Gebelikte öğünler nasıl düzenlenmeli?
Gebelik boyunca üç ana üç ara öğün olmak üzere günde toplam altı öğün beslenmek, iki saatten sık olmayacak ama üç saati geçmeyecek şekilde yemek yemek çok önemli. Bu şekilde kandaki şeker oranı da sabit kalıyor.
-Öğünlerde hangi besin maddeleri, ne şekilde yer almalı?
Her gün iki bardak süt, kahvaltıda peynir ve yemeklerin yanında birer kase yoğurt tüketerek gün boyunca yaklaşık bir kilo süte eşdeğer kalsiyum alınmalı.
Muhakkak öğle veya akşam öğünlerinden birinde et tüketilmeli. Üç gün kırmızı, üç gün beyaz et tüketilebilir. Beyaz et ihtiyacının biri tavuktan, ikisi balıktan karşılanabilir.
Etin yanında mutlaka haşlanmış sebze veya salata yenmeli. Örneğin haşlanmış sebze, ızgara balık, salata ve bir dilim kepekli ekmek gebelik için dengeli ve yeterli bir öğündür. Bunun yerine bir tabak mantı veya bir porsiyon pide yediğinizde ise hem çok daha fazla kalori alıyor hem de eksik beslenmiş oluyorsunuz.
Yumurta anne adayları için çok değerli bir protein kaynağı. Her gün yenilemiyorsa bile haftada 3-4 gün kahvaltıda mutlaka tüketilmeli. Bir haşlanmış yumurta, bir dilim peynir, bir bardak taze sıkılmış portakal suyu, 3-4 zeytin ve 2 dilim kepekli ekmek gebeler için güzel bir kahvaltı öğünü olacaktır.
Öğle ve akşam yemeklerinde sebze, salata, çorba gibi yiyecekler bol miktarda tüketilebilir. Makarna, pilav, hamur işi ve beyaz ekmeğin ise seyrek ve az tüketilmesinde yarar var.
-Ara öğünlerde neler yenebilir?
Ara öğünlerde gebelikte çok önemli yeri olan süt, ayran, meyve ve kuru yemişler dengeli biçimde ve uygun miktarlarda tüketilmelidir. Örneğin yarım elma ve bir bardak yağsız sütten oluşan bir ara öğün, hem kan şekerini dengede tutacak hem de ihtiyacınız olan besin maddelerini karşılayacaktır.
Yine meyvelerle birlikte 3-5 fındık veya tuzsuz badem, iki ceviz ara öğünlerde tüketilebilir.
Çalışan anne adayları da yanlarına bir kutu süt, yulaflı bisküvi, meyve ve kuru yemiş alarak ara öğünlerde sağlıklı besinler tüketebilirler.
-Gebelikte su tüketimi nasıl olmalı?
Günde 2 litre su mutlaka içilmeli. Bazı anne adayları çok sık tuvalete gitmemek için su tüketimini kısıtlayabiliyor ama bu sakıncalı. Çünkü idrar yolu enfeksiyonundan korunmak için sık tuvalete gitmeleri büyük önem taşıyor. Bebek büyüdükçe idrar kesesine baskı yapıyor ve mesane tam boşalamıyor. Dolayısıyla vücutta enfeksiyon için çok uygun bir ortam oluşuyor. Çok su içerek sık tuvalete gideceksiniz ki orada bir enfeksiyon oluşmasın. İdrarın rengi su tüketimi açısından önemli bir ipucu. Açık renkte idrar yeterli su içtiğinizin, koyu renkli bir idrar ise daha çok su içmeniz gerektiğinin göstergesi.
GÜNLÜK SÜT DAHA İYİ
-Süt içemeyen anne adaylarına ne önerirsiniz?
Maalesef süt içmemek gebelerde büyük sıkıntıya yol açıyor. Çünkü iki bardak süt yerine neredeyse bir kilo yoğurt tüketilmesi gerekiyor ki bu pratikte çok mümkün değil. Süt yerine ayran içmeyi tercih edenlerin işi daha da zor çünkü ayran, yoğurdun da sulandırılmış hali olduğundan bir bardak süt yerine iki buçuk bardak ayran içmeniz gerekiyor. O yüzden içebilenlerin mutlaka sütü tercih etmesi gerekiyor. Sütte de mümkünse günlük süt ve bilinen markalar seçilmeli.
-Gebelikte tuz tüketimi nasıl olmalı?
Asla "sıfır tuz" demiyoruz. Önerimiz yemeklerin az miktarda tuz eklenerek pişirilmesi ve sonradan sofrada tuz ilave edilmemesi şeklinde.
-Çay, kahve ve bitki çayları nasıl tüketilmeli?
Açık içilmek şartıyla gün içinde birkaç bardak çay içilebilir. Kahveyi özellikle ilk 12 haftada önermiyoruz. Sonrasında arada kafeinsiz içilebilir.
Bitki çaylarından elma, nane-limon, ıhlamur, zencefil, tarçın tercih edilebilir. Özellikle bulantıların yoğun olduğu ilk aylarda tarçın, elma, limon ve zencefil birlikte kaynatılıp içilebilir. Form çayları gibi karışık bitki çaylarını önermiyoruz. Karışık bitki çaylarının içinde anne adayına zararı olabilecek bitkiler olabilir. Ada çayı ise rahimde kasılmalara yol açtığı, kanı sulandırıp kanamaya neden olduğu için gebelere önerilmiyor.
-Ödem sorununa karşı beslenmede nelere dikkat edilmeli?
Gebelikte ödem, idrarda protein varlığı ve yüksek tansiyonu akla getirmelidir. Bu durumda tetkikler ve tansiyon takibi yapılır. Hiçbir problem yoksa, ödem geceye doğru artıyor ve sabah kalkıldığında azalmış oluyorsa burada yapılması gereken tuzu kısıtlamak ve su tüketimini artırmaktır. Lenf dolaşımını hızlandırmak için kol ve bacak hareketleri yapılabilir. Günde bir dilim ananas tüketmek ve salatalara maydanoz ilave etmek de ödemin çözülmesinde anne adaylarına yardımcı olacaktır.