Son aylarda açıklanan makro ekonomik parametreler Şubat ayında "En kötünün" gerilerde bırakıldığını teyit ediyor. Hükümetlerce alınan önlemler hem Türkiye'de hem de diğer ülkelerde dipten çıkmada etkili oldu. Para politikaları gevşetildi, piyasalara likidite enjekte edildi. Maliye politikaları gevşetildi, kamu kesimi, firma ve hane halkı yerine harcama yaptı. Aynı zamanda, vergi teşvikleri ile ürün fiyatları düşürüldü, alım gücü yükseltildi. Tüm bu önlemlerin yanı sıra bir silaha daha sarıldı hükümetler; psikolojik telkinlerle beklentilerin yönetilmesi.
Bu silah gerçekten çok etkili oldu aktörler üzerinde. İnsanlar biraz kendi paraları ile biraz da kredilerle tüketmeye başladılar. Böylece, 2009'un ilk çeyreğinde gayrisafi yurt içi hasılaları düşen ve ekonomileri durgunluğa giren birçok ülkenin son çeyrek de negatif büyüme rakamları oldukça geriledi. Avrupa'nın lokomotif ülkeler Almanya ve Fransa yüzde 0.3 büyüdüler. En son büyüme kervanına Japonya da katıldı. Önlemlerin ve psikolojik telkinlerin etkisiyle şu anda dipten yukarı doğru çıkış sürecindeyiz.
KRİTİK SORULAR
Ancak bundan sonrası önemli soru işaretleri taşıyor. Alınan önlemler ne zaman son bulacak? Merkez bankaları piyasalara likidite vermeyi ne zaman durduracak ve ne zaman bu likiditeyi geri çekecek? Yüksek bütçe açıklarına neden olan önlemlerin bedelleri hangi boyutta ödenecek?
Yukarıda özetlediğimiz sorular aslında tüm ekonomi aktörlerinin kafasını kurcalıyor. İleriye yönelik ekonomi hakkında ne düşündüklerini analiz eden "Tüketici Güven Endeksi" TÜİK tarafından bu hafta başında açıklandı.
Haziran ayında 85.27 olan endeks Temmuz'da 82.37'ye gerilemiş. Yani, yüzde 3.4 tüketicilerin ekonomiye güvenleri azalmış.
Tüketicilerin güven algılamasını test eden bazı detay sorular yöneltiliyor. Satın alma gücünüz gelecekte ne olur sorusuna katılımcılar geçen aya göre karamsarlaşarak azalır yanıtını vermişler.
TÜKETİM İŞTAHI AZALDI
Son 4-5 aydır tüketim yapmak için iklimin uygunlaştığına inanan aktörlerin son ayda "Tüketim iştahlarının" azaldığını gözlemliyoruz. Gelecekte dayanıklı tüketim malı, otomotiv ve konut almak konusunda istekli olmadıklarını söylüyor katılımcılar.
En çok karamsarlık konut sektöründe. Konut almak veya sahip olunan konutların onarımına son ankette iyimser bakış 16.72 puan azalmış.
Sonuçları toparlayacak olursak şu genel tespitleri yapabiliriz;
* Kriz öncesi 110 puanların üzerinde olan endeks halen 80 puanlar seviyesinde. İyimserlik anlamına gelen 100 üzerine sadece bugünlerde dayanıklı tüketim malları almak için uygun mu sorusunun yanıtında ulaşılabiliyor. Diğer tüm alt başlıklar 100 puanın altında kalıyor.
* Genel ekonomik durumdan memnuniyet seviyesinde de gerileme görülüyor. Tüketiciler bu konuda iyimserliklerini 2.28 puan aşağı çekmişler.
Krizden çıkış için Ben Bernanke'nin tabiri ile "olağanüstü önlemler" alındı. Bu önlemler ekonomileri bir miktar daha sürükleyecekler. Artık, belirsizlikleri kaldıracak ve önlemlerin olası olumsuz etkilerini minimize edecek orta ve uzun vadeli programların devreye girmesi gerekiyor.