Küresel ekonomiler krizden çıkış sürecinde yol almaya devam ediyor. İlk krize giren mali piyasalardı, ilk çıkan da mali piyasalar oldu. Üstelik kriz yaşamamışız gibi tüm günlerin rekorunu kırıyorlar. Örneğin tüm hisse senedi piyasalarının öncüsü konumundaki Dow Jones Sanayi Endeksi, 11 bin psikolojik sınırını aştı. Türkiye de küresel ekonomilerle paralel bir şekilde krizden çıkmaya çalışıyor. Temel makro ekonomik verilerin başında gelen büyüme, 2009'un ilk çeyrek dip noktasından bu yana yükseliyor. Son olarak yüzde 6 büyüme gelmişti dördüncü çeyrekte. 2010 yılının ilk üç aylık büyüme rakamını da baz etkisinden dolayı rahatlıkla tahmin edebiliyoruz. Büyük olasılıkla iki haneli olacak.
Geçen hafta başında sermaye piyasasında faaliyet gösteren kurumların ve borsa şirketlerinin üst düzey yöneticilerinin iyimser beklentilerine değinmiştik. Geçen hafta beklentilerle ilgili iki anket daha yayımlandı. Birincisi, BDDK tarafından banka yöneticilerinin katılımıyla yapılan "Bankacılık Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti Anketi, diğeri ise TÜİK ve Merkez Bankası'nın ortaklaşa düzenlediği, tüketicilerin katılımıyla gerçekleştirilen Tüketici Güven Endeksi. Her ikisinde de beklentiler olumlu. Katılımcılar ileriye oldukça iyimser bakıyor.
DIŞ BORÇ STOKU
Bankacılar, büyümenin devam edeceğini, faiz ve kurların ise değişmeyeceğini tahmin ediyor. Merkez Bankası da, sürekli faiz artırımına gitmeyeceğini vurguluyor. Buraya kadar her şey güzel. Ancak, toparlanma sürecinde ekonomi büyürken hangi kaynakların devreye girdiğini gözden kaçırmamamız gerekiyor.
Ne yazık ki, iç talepteki canlanma sonucunda borçlanmalar da hızla artıyor. Gerek firmaların gerekse hane halkının kullandığı krediler son birkaç aydır yükseliyor. Beklentiler borçlanmanın daha da yükseleceği yönünde. Merkez Bankası'nın bankacılık sektörü verilerine göre, özel kesimin yurtdışından yaptığı uzun vadeli borçlanma 128 milyar dolara çıktı. 1 yıl vadeli olanlar ise 32.7 milyar dolar civarında. Toplamda 160 milyar doların üzerinde dış borç stoku var özel sektörün.
KREDİLER ARTIYOR
BDDK anketinde ise yurtiçinden kullanılan kredilerle ilgili beklentiler yer alıyor. Ankete katılan banka yöneticilerinin yüzde 79'u "Ticari kredilerde" artış öngörüyor. İlginç olan, ileride ticari kredi takiplerinde yükselme olacağı tahmini.
Aynı şekilde, bireyler de ekonomiye karşı güven duymaya başlamış. Temkinli duruşlarını bozdular, daha fazla tüketim yapıyorlar. Bireyler, TÜİK'in yönelttiği sorulara, "Ekonominin genel görünümünün pozitif" ve "Tüketim için uygun bir zaman" olduğu yönünde cevaplar veriyorlar. Önümüzdeki dönemde dayanıklı tüketim malları, konut ve otomobil almayı düşünebileceklerini söylüyor. Tabii, deyim yerinde ise bu cesareti kullanmayı planladıkları kredilerden alıyorlar.
Bireyler tüketim yapmaya başladı, ama bunu kredi kullanarak, yani firmalar gibi borçlanarak yapıyorlar. Mevcut verilere göre kullanılan tüketici, konut ve otomobil kredilerinde belirgin bir artış söz konusu. Özel kesim kredileri 288 milyar TL'ye ulaştı. Bunların içinde 91 milyar doları tüketici kredisi, 43 milyar TL'si konut kredisi ve 36 milyar TL'si ise kredi kartından oluşuyor. Aynı zamanda, beklenti anketine göre önümüzdeki dönemde de yükselecek bu krediler.
Dikkat ederseniz, ekonominin toparlanması ile kriz öncesinde tanık olduğumuz "Tehlikeli borç sarmalı" yeniden başladı. Bir taraftan firmalar borçlanarak üretim yapıyor, diğer taraftan bireyler borçlanarak tüketim yapıyor.
Sözün özü, küresel ekonomiler, sistemi sorgulayacaklarına aynı döngüye razı görünüyor. Tüket krize gir, tüket krizden çık...