Soma'da geçen hafta gerçekleşen vahim olay iş kazalarını bir kez daha gündeme taşıdı. Ne yazık ki ulusça balık hafızalıyız, hemen unutuyoruz. Klasik nutuklar, uzmanlarla klasik televizyon programları, siyasilerin hemen soluğu orada almaları ve klasik inandırıcı olmayan beyanları... Sonra? Tabii ki kaldığı yerden devam ediyor hayat. Aynen film çekimi gibi set dağılıyor. Aktörlerin makyajları temizleniyor, tüm oyuncular rollerini en iyi şekilde yerine getirmenin huzuru ile evlerine dönüyor. Kaza sonrası Soma'ya akın etmişler de gidecekler evlerine. Ta ki bir sonraki kazaya kadar...
Hep şu dikkatimi çekmiştir... Neden bu ülkede 5-10 kişi ölmeden o caddeye üst geçit yapılmaz. Çok mu zordur bir yetkilinin bunu düşünmesi?
Atasözleri ve deyimleri bol ülkeyiz. Mesela "Ateş düştüğü yeri yakar"... Oysa sadece düştüğü yeri yakmasa, medeni ülkelerde olduğu gibi herkes nasibini alsa düşen ateşten yeni kazalar olmaz. Aynı film defalarca gösterime girmez.
Diğer bir örnek... "Her yiğidin yoğurt yiyişi vardır." Oysa her yiğit kafasına göre değil de, genel adap kurallarına göre ya da olması gerektiği gibi yoğurdunu yese, alınacak tedbirler, yapılacak denetimler standartlaşır, Batı normlarına taşınır. Yeni gelen yiğit de efendi efendi ağzını şapırdatmadan yer yoğurdunu... Bizim Ahmet bizim Mehmet kollamasına kalkışamaz bile.
EMEK FAKTÖRÜ
"Toprağı işleyen ekmeği dişler" atasözünün devamı şöyle olabilirdi. "Toprağı işleten de pastayı dişler." Emek ve sermayenin bölüşümü günümüzde ancak böyle anlatılabilir. Ekonomideki bazı kavramları politize ederseniz daha kolay yutturabiliyorsunuz. Emek faktörünü belli bir siyasi ideolojinin yörüngesine oturttuğunuzda emek sahibi bile kendinden tereddüt etmeye başlayabiliyor. Aynanın karşısına geçip acaba ben solcu mu oldum şeklinde sorgulayabiliyor kendini... Oysa emeğin artı değerden alması gereken payın dengesiz olmaması gerekiyor. Özellikle emek yoğun sektörlerde... Ama siyaset sosuyla harmanladığınızda işçi bırakın bu sonucu kabullenmeyi bir de sermayeye biat etmeye, patron daha çok kazansın ki daha çok kişiye iş versin demeye başlıyor. Bu illüzyon sayesinde artı değerden en az paya razı olduğu gibi özelleştirmeye sıcak bakabiliyor, sendikal hakların kısıtlanmasına seyirci kalabiliyor. Soma'da bir vatandaş kendisiyle yapılan röportajda "Maden ocakları iyi ki özelleşti de bizler de iş bulabildik dedi.
Soma'ya uymayan bir atasözünü de atlamayalım... "Kaza geliyorum demez." Hayır, kaza geliyorum demiş Soma'da... Hem de bağırarak... Kazazede madencilerimiz korkusuzca konuşabildikleri ilk günlerde açıkça ne kadar uyarıda bulunduklarını bir yerde şikayetlerini dile getirdiklerini kameralar karşısında anlattılar. Hatta şehit bir madenci annesine "Sıcaktan çalışamıyoruz" diye yakınmış. Periyodik denetimlerin olmadığı, çok nadir yapılan denetimlerin de hakkının verilmediği üstün körü yapıldığı iddia edilmiş madenciler tarafından...
SÖZÜN BİTTİĞİ YER
Fazla uzatmayayım. Sonuç ortada zaten... İş kazalarında Avrupa'da birinci dünyada da dördüncüyüz. Türkiye İstatistik Kurumu'nun yaptığı "İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları, 2013" çalışmasınDa geçen yıl çalışanların yüzde 2.3'ü iş kazası geçirmiş. Bu kayıtlara geçen kısmı... Sektörel dağılımda sizin de tahmin ettiğiniz gibi madencilik ve taşocakçılığı ilk sırada yer alıyor yüzde 10.4 pay ile. Kaza geçirenlerin çoğu erkek ve 35-54 yaş grubunda. Bir de kıl payı kurtulanlar var kazadan. Hem de küçümsenmeyecek oranda. Çalışanların yüzde 17.1'i kaza riskine maruz kalmış. Çalışmada kaza geçirmeyip de sağlık sorunu yaşayanlara ait veriler de göze çarpıyor. Yani iş kaza yapanlarla bitmiyor. Madencilik sektöründe çalışanların yüzde 5.2'si sağlık sorunu yaşamışlar.
Sözün özü ile tamamlıyorum yazımı biliyorsunuz. Etkin denetim ve daha katı kuralların belirlendiği mevzuatlara ihtiyaç duyulduğu ortaya çıkmıştır.