Merkez Bankası enflasyon hedef ve beklentilerinde her ne kadar yanılsa da dış ticaret açığındaki tahminlerini tutturabiliyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre Temmuz ayında dış ticaret açığı, ihracatın artması buna karşın ithalatın düşmesiyle belirgin bir şekilde geriledi. Dış ticaret açığındaki gerileme cari açığın da düşmesi anlamına geldiği için oldukça önemli Türkiye ekonomisi açısından.
Ancak düşüşün ardında yatan nedenleri ortaya çıkarmaya çalışalım ki, düşüşün devamlılığı gelecek mi sorusunun yanıtına da ulaşmış olalım...
Öncelikle dikkat çeken rakamları hatırlayalım...
Bu yılın Temmuz ayında geçen yılın eş dönemine göre ihracat yüzde 2.69 artarken, ithalat yüzde 13.5 düşmüş. İki taraftan gelen katkı sonucunda dış ticaret açığı da yüzde 34.8 aşağı gelmiş oldu. Olumlu görünen gelişmenin detaylarına da bakmamızda fayda var.
KOMPOZİSYONDA DEĞİŞİM
İhracat kompozisyonunda dikkat çeken bir değişiklik göze çarpıyor. Avrupa ülkelerine yapılan ihracat soluksuz yükselişini sürdürüyor. Buna karşın komşularımızla yaptığımız dış ticaret aynı şekilde azalıyor. Toplam ihracat içinde Avrupa'nın payı yüzde 41.6'dan yüzde 45'e tırmanmış. Neredeyse toplam ihracatın yarısını almış Avrupa... Buna karşın Avrupa payını yükseltirken yakın ve Ortadoğu ülkelerinin payı yüze 12.9 azalmış. İhracatımızın yüzde 24'ünü Ortadoğu'ya yaparken oran Temmuz ayında yüzde 19'a inmiş.
Yeri gelmişken bu kompozisyon değişikliğinin ortaya çıkardığı soruyu atlamayalım... Performansı yeniden düşen Avrupa ekonomileri ithalatlarını ister istemez azalttıklarında, siyasi sorunlar yaşadığımız Ortadoğu'daki komşu ülkelerle dış ticaret iyice düşürdüklerinde Türkiye'nin ihracatı inişe geçmeyecek mi? Ya da şöyle soralım... Avrupa ve Ortadoğu gibi 2 büyük ihracat partnerimizle ekonomik ve siyasi gerekçelerle dış ticaret potansiyelinde azalma olursa nerelere ihracat yapacağız? Yeni pazarlar bulabilecek miyiz?
Hatırlayacağınız gibi Avrupa ülkelerinin toparlanma süreçleri yeniden sekteye uğradı. Büyüme bir kez daha hız kesti. Özellikle en fazla ihracat yaptığımız ülkelerin başında gelen Almanya'nın durumu daha da vahim Rusya'ya uygulanan ambargo yüzünden. Almanya'dan sonra İngiltere geliyor, araya Avrupa dışından Irak girmiş, dört ve beş yine Avrupa ülkeleri Fransa ve İtalya.. Ortadoğu'daki duruma değinmeye gerek yok sanırım...
NEDEN AZALDI?
İthalattaki inişin nedenine gelelim...
Tamam... Merkez Bankası'nın kredi hacmindeki genişlemeyi daraltma çabalarının katkısı var. Örneğin ithal araçlar daha az alınmış geride bıraktığımız aylarda. Ama ithalatı aylardır aşağı çeken gerçek unsur altın ve kıymetli maden ithalatındaki bariz azalış... İthal edilen altın bu yılın ilk 7 ayında yüzde 77 düşmüş. Oysa geçen sene İran'ın Türkiye'ye sattığı petrol ve doğalgaz karşılığında altın alması ile altın ihracatı 300 tonu aşarak yüzde 150 artmıştı. Bu yol kesildiğinden ve iç talepte de zayıf seyir olduğundan altın ithalatı 50 ton civarında kaldı. Önce ithalat sonra ihracat dolayısıyla nötr etki diyebilirsiniz. Hemen şu notu düşelim... Öncelikle, altın ihracatının dış ticarete pozitif etkisi oluyor. Tabii ki cari açığa da. Ödemeler dengesi stok yerine akım değişkenlerden oluştuğundan dönemsel değişimleri yansıtıyor. Dolayısıyla, İran'a yapılan ihracatın büyük kısmı daha önce ithal edilen altınlardan gerçekleşiyor. Ancak, dönemsel farklılık ister istemez olumlu yansımayla sonuçlanıyor.
Sözün özü, dış ticaret açığındaki düşüşün nedenlerini dikkate aldığımızda yılın kalan aylarında aşağı yönlü trendin yataylaşacağını söyleyebiliriz...