Her ne kadar derecelendirme kuruluşlarının ardı ardına yaptıkları dikkat çekici açıklamaları göz ardı etmek istesek bile su üstüne çıkan bazı faktörleri denkleme almak durumdayız. Zaten risk unsurlarını hızlı bir şekilde değerlendiren piyasalar tepkileri ile bu faktörlere gözleri çevirmeye çalışıyorlar. Risk primi olarak tanımladığımız faiz oranları yüzde 9-9.50 bandına kadar çıktı. Aynı şekilde diğer risk göstergesi CDS (Kredi Temerrüt Takası) da kısmen yükseldi.
Ekonomide kırılganlık yaratan faktörlere ve piyasalara yansımalarına değinelim...
Büyümenin öncü göstergeleri ikinci çeyrek büyüme hızının birinci çeyreğin altında kalacağını gösteriyor. Sanayi üretimindeki artış ikinci çeyrekte ortalama yüzde 2.5'ler seviyesinde kaldı. Oysa birinci çeyrekte ortalama yüzde 5'in üzerinde seyretmişti. Aynı şekilde tarım dışı istihdam verileri de mevsimsellikten arındırıldıktan sonra yüzde 11'i aşmış. Bu arada bu hafta sonuna kadar borsa şirketleri ikinci çeyreğe ait konsolide bilançolarını yollamak zorundalar. Hali hazırda bilançolarını iletmiş olan şirketlerin bazı rasyolarından ekonomik performansın azaldığı izlenebiliyor.
ENFLASYONDA ATALET
İkinci dikkate alınması gereken faktör enflasyon oranı... Aslında orandan öte enflasyon bilmecesi... Faizlerin yüksek olması yüzünden mi enflasyon yükseliyor? Yoksa Merkez Bankası'nın vurguladığı gibi gıda ve kur enflasyonu yükseltiyor bu yüzden faizler aşağı çekilemiyor mu? Tartışmalar devam edecek gibi görünüyor. Ancak kim haklıdan öte bir gerçek var ki, oda Merkez Bankası'nın bağımsızlığının zarar görmesi... Zaten derecelendirme kuruluşları ve uluslararası kabul gören yatırım bankaları raporlarında her fırsatta bu gerçeğin altını çiziyorlar. Bir ekleme yapalım... Merkez Bankası tarafından yağılan beklenti anketleri enflasyonun tansiyonun düşmeyeceğini yansıtıyor. Ekonomi aktörleri 12 aylık enflasyonun yüzde 7.35 olmasını bekliyorlar ki bu oran son 4 yılın en yüksek rakamı...
Üçüncü faktör ise dış kaynak ihtiyacı... Hem yeni kaynak hem de mevcut borçların çevrilebilmesi için yurt dışından borçlanmaları gerekiyor banka ve banka dışı kesimin.. Sadece bankalar 125 milyar dolar ile daha önce aldıkları kredileri geri ödeyecekler. Bu güne kadar sıfıra yakın faizle doları rahatlıkla elde edebildiler. Fakat yaklaşık 1 yıl içinde bedava dolar dönemi sona erecek. İşte o zaman borçları döndürülmesi biraz daha zorlaşacak. Bu süreçte asıl önemli olan şu; yüzde 12.6 gibi çok düşük seviyede bulunan tasarruf oranı tolere edilebilirken, yurtdışı kaynakların kesilmesi bu sorunu tam anlamıyla halının altından çıkaracak.
POLİTİK RİSKLER
Diğer faktörlere iç ve dış siyasi gelişmeler başlığında göz atalım. 2015 genel seçimlerine kadar nasıl bir siyasi yapının oluşacağı, yabancı sermayenin bu siyasi yapıyı risk açısından nasıl değerlendireceği hayati önem taşıyor. Yurt dışında ise konuyla ilgili her yazımızda altını çizdiğimiz Rusya, Irak ve Suriye'deki jeopolitik hareketlilik... Sınırlarımızda kaynayan cadı kazanları durulmadıkça ne ekonomi ne de piyasalar rahat nefes alamayacak.
Sözün özü pozitif unsurları ön plana çıkardığımız gibi negatif unsurları da dikkate almamız gerekiyor.