Mavi sularda kariyer fırsatı sizi bekliyor

CEYDA DİNÇBAKIR
Dünya ticaretinin büyük bir kısmı denizler üzerinden gerçekleşiyor. Bunun nedeni ise denizyoluyla taşımacılığın havayoluna göre 14, karayoluna göre 7, demiryoluna göre ise 3,5 kat daha ucuz olması. Türkiye ihracatının da neredeyse yüzde 90'ı yine denizler üzerinden taşınıyor.
Deniz taşımacılığı hızla gelişmesine karşın yeterli kalifiye elamanı bulmakta zorlanıyor. Sanayi ve nüfusumuzun büyük bir bölümü sahil kesiminde olmasına rağmen, insanlar bu alana pek fazla meyletmiyor. Sıkıntı o dereceye vardı ki TOBB Deniz Ticaret Odaları Konseyi, Türk denizciliğinin gelişimi için kalifiye deniz adamına ihtiyaçları olduklarını ve kalifiye denizci yetiştirilebilmesi için hükümetten destek istedi.
Yayınlanan bildiride Türk Denizciliğinin gelişimi için kaptan ve mühendis yetiştiren, zabitan eğitimi veren üniversitelere kurslarla, kalifiye deniz adamı yetiştirilmesine destek verilmesi ve Anadolu Denizcilik Meslek Liselerinin sayı ve kalitelerinin artırılması gerekliliği şiddetle vurgulandı. Sektör temsilcileri yana yakıla eleman ararken uzman eğitmenler de insanların ilgisinin azlığını bu sektörün yeteri kadar tanıtılmamasına ve işkollarının bilinmemesine bağlıyor. Biz de bu hafta sizlere sektörün ne tür elemanla ihtiyaç duyduğunu, mesleklerle ilgili eğitimlerin nerelerde verildiğini ve çalışma koşulları gibi konularda bilgiler verelim istedik.
Kazancı yüksek
Öncelikle eğitim imkanlarından bahsedelim. Türkiye'de denizcilik eğitimi veren dört yıllık 9 fakülte veya yüksekokul, İki yıllık eğitim veren 7 tane meslek yüksekokulu ayrıca 55 Anadolu Meslek Lisesi bulunuyor. Bunlara ek olarak son yıllarda açılan ve mesleki kurslar düzenleyen özel kuruluşları da anmak gerek.
Fakülteler genel olarak denizcilik, lojistik, ulaştırma, işletme yönetimi alanlarında lisans, lisanüstü ve doktora düzeyinde eğitim-öğretim hizmetleri gerçekleştirmekle birlikte deniz ticaret filosuna da zabit yetiştiren kurumlar. Ayrıca bu okullarda, her düzeyde gemi adamlarına ve zabitlere yükselme ve intibat eğitimlerinin yanı sıra STCW, yat kaptanlığı, acentelik ve brokerlik alanlarında da çeşitli kurslar ve seminerler düzenleniyor.
Denizcilik fakültesinde okumak isteyenler, üniversite sınavında tercihini bu yönde kullanabilir. "Gemi adamı olabilir" sağlık belgesini de aldıktan sonra öğrenimine başlayabiliyor. Görüşlerine başvurduğumuz Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği Fakültesi Dekanı Prof. Dr. A. Güldem Cerit, kendilerine gelen öğrencilerin denizcilik işletmeleri yönetimi, deniz ulaştırma işletme mühendisliği ve gemi makineleri işletme mühendisliği bölümlerinden birini seçebileceklerini söylüyor.
Zorlukları çok olan ancak deniz sevgisinin vazgeçilmez bir mesleğe dönüştüğünü ifade eden Prof. Dr. A. Güldem Cerit, kadınların da özellikle bu mesleğe yönelmelerini tavsiye ediyor. Gemi adamı olmak isteyenlerde bulunması gereken özellikleri de anlatan Cerit, "Özgüven çok önemli. Tek başına vakit geçirebilme yeteneği olmalı. Çünkü denizde yalnız kalıyorsunuz. Kendini geliştirme arzusunun gelişmiş olması gerek. Çok dinamik bir sektör, sürekli değişiyor. Gemiler değişiyor, okul bitince eğitim bitmiyor. Denizdeki yaşam ile kendilerini geliştirmeleri gerekiyor" diyor.
Kurslara dikkat edin
Denizciliğe adım atarak gemi, yat ya da balıkçı teknesinde miço, silici ya da kamarot olarak çalışmak isteyenler, "gemi adamı cüzdanı" alabilmek için STCW kursunu tamamlamak zorunda.
Özel firmaların yanında Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi ile Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu tarafından ortaklaşa düzenlenen kurslar bulunuyor.
Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi ve Üniversite işbirliği ile 1988 yılından bu yana 700'ün üzerinde çeşitli denizcilik ve STCW kursu düzenlendi.
Kursu başarı ile tamamlayanlara, sağlık ve emniyetten gerekli belgeleri almalarının ardından 'gemi adamı cüzdanı' veriliyor. Bu belge, uluslararası belge olmasının yanında TC. bayraklı gemilerde pasaport yerine geçiyor. Daha önceden 2-3 ay içerisinde verilen gemi adamı cüzdanı şimdi Denizcilik Müsteşarlığı'nın katkıları ile aynı gün içerisinde veriliyor.
Yerinizi seçin
Öte yandan gemi adamı yetiştiren özel eğitim kurumları içerisinde en geniş kapsamlı olanlarından biri Pusula Denizcilik ve Gemiadamları Kursu. Güverte ve makina bölümlerinde görev almak isteyen gemiadamlarını yetiştiren kurs, makine bölümüne "yağcı" yeterliğinde gemiadamı, güverte bölümüne ise "gemici" yeterliğinde gemiadamı yetiştiriyor. Bu eğitimler 240 saat (30 işgünü) sürüyor. Ayrıca elektrikçi, elektrik zabiti, elektronikçi, elektronik zabiti, aşçı, kamarot, sınırlı vardiya zabiti, sınırlı kaptan, sınırlı makine zabiti, sınırlı başmakinist yeterlikleri için gerekli eğitimler veriliyor. Bu eğitimler STCW adı verilen "Denizde Güvenlik Eğitimleri" kapsamında 90 saat (12 işgünü) sürüyor.
Bu eğitimleri almak için ise TC vatandaşı olmak, ilkokul mezunu olmak, sağlık durumunun gemiadamı olmaya uygun olduğunu belgelemek, belirli suçlardan sabıkası olmamak şartları gözetiliyor. Kursun müdürü Hülya Sinan, bir denizcinin denizin zor yaşamına ayak uydurması gerektiğini söyleyerek beden ve ruh yapısının sağlam olması, macera duygusunun güçlü olması, hasrete ve mahrumiyete katlanabilmesi, sağlam karakterli ve disiplinli olması gerektiğini söylüyor.
Son olarak gemide çalışmanın avantajları saymakla bitmiyor: Sosyal bir çevre edinebilmek, sağlam ve güçlü dostluklar kurabilmek, değişik ülke ve şehirler görebilmek, insani değerlerin daha iyi farkında olmak. Gemide çalışmak kişinin el melekelerinin gelişmesini, sağlıklı ve çabuk karar verebilmeyi, imkansızlıkta çare üretme becerisini, her türlü şartlarda işin altından kalkabilmeyi kazandırıyor. En önemli avantajlarından biri de maddi imkanlarının iyi olması.

Avantaj dezavantajlar
Gemide çalışmanın dezavantajları ise şöyle: Hasret, ayrılık, yalnızlık. Günlerce karaya ayak basmadan dalgalar ve rüzgarla mücadele etmek zorunda olabilirsiniz.
Maddi duruma gelecek olursak: En düşük maaş; kıyı bölgelerinde ve küçük teknelerde çalışanlar için 900 TL civarında maaş ve sigorta. Ticaret gemileri için ise 1.000 TL'den 10.000 TL'ye kadar geniş bir yelpaze mevcut. Bu ücret çalışılan geminin yükünün cinsine, çıkılan seferlerin uzunluğuna ve gemiadamının sahip olduğu yeterliğe göre değişiyor.
Yeni mezuna 3 bin dolar maaş
DEÜ Denizcilik Fakültesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışan uzak yol başmühendisi Mustafa Nuran yaklaşık 10 yıla yakın denizde çalışmış. Fakültede gemi makinaları işletme mühendisliği eğitimi verdiğini anlatan Nuran, uzakyol vardiya mühendisi yetiştiriyor.
Fakültede altyapı olarak her şeyin var olduğunu ve bir gemide olan makinaların minyatürleri üzerinde uygulama yaptıklarını söyleyen Nuran, gemilerde ise mesleklerinin makinelerin bakımı ve işletilmesinden sorumlu olduklarını söyleyerek mesleklerini anlattı: "Bu meslek uygulamaya dayalı bir meslektir. Her şeyi elle kendiniz yaparsınız. Bir gemide en az 3 tane uzakyol vardiya mühendisi vardır. Yeni gemiye çıktığınızda bütün sorumluluğu sizin almanızı beklemezler. Terfi ettikçe yükselir, baş vardiya mühendisliğine kadar çıkarsınız. Gemi içerisinde her makinanın nasıl çalıştığını, arıza olduğu taktirde bunun nasıl giderileceğini bilmeniz gerekir. Eşit statüdeki güverte mezunu ve makina mezunu aynı maaşı alır. Yeni mezunlara verilen para 2500-3000 dolar civarıdır."
En büyük sorumluluk kaptanda
Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi olan ve Gemi Makina İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanlığı görevini sürdüren Doç Dr. Ender Asyalı bir uzak yol kaptanı. Deniz tecrübesine sahip olan Asyalı, uzak sefer yapan tanker, feribot, yolcu gemilerinde görev yapmış ve uzakyol kaptan ehliyetine sahip.
4 yıllık eğitim veren fakültede 1 yılı İngilizce olmak üzere teorik ve pratik eğitimlerin yanında staj yapmak gerektiğinden bahseden Asyalı, güverte bölümü 12 ay, makina bölümü 6 ay olmak üzere açık deniz gemilerinde staj yapma zorunluluğu olduğunu söylüyor. Fakültede kaptanlık eğitiminde gemi kullanmak için simülatör uygulamalar yaptıklarından söz eden Ender Asyalı, fakülteden mezun olanların 3. ve 4. kaptan olarak işe başladıklarını anlattı. 2. kaptan olabilmek için en az 24 ay denizde çalışmak gerektiğini söyleyen Asyalı, bunun dışında tekrar sınava girildiğini ve her yükselme için yeni sınavlardan geçildiğini belirtti.
Asyalı en üst düzeyde kaptanlık eğitimi verilen fakülteden mezun olanlar için şöyle konuşuyor: "Dünyanın tüm denizlerinde bütün tonajdaki gemilerde çalışabiliyorlar. Tüm denizlerde seyir edebilecek bilgi ve donanımla donanıyorlar. Zor bir meslek dalı. 24 saatinizi çalıştığınız ortama vermelisiniz. Uzunca bir süre, kapalı ortamda, aynı kişilerle birlikte, doğa şartlarıyla mücadala etmeyi gerektiriyor"