Yüzyıllar öncesindeki kalite yönetimi; Ahilik

800 yıl önce bu topraklardaki esnaf örgütünün en önemli değerlerinden 'müşteri memnuniyeti' ve 'insana saygı' gibi değerler, bugün yabancı menşeli yönetim sistemlerinin temelini oluşturuyor
Son 20-25 yıldır, ülkemizde ve dünyanın pek çok yerinde, doğu veya batı kökenli bazı yönetim ve üretim sistemleri kullanılıyor. Bunlar arasında en bilinenlerinden olan toplam kalite yönetimi, yalın üretim 6 sigma günümüzde pek çok işletmede uygulanıyor. Bu sistemlerin çoğunda benzeşen ve ortak olan bazı özellikler var. Bunların başında da müşteri memnuniyeti, kalitenin önemi ve insana saygı geliyor...
Esnafın eğitimi
Ülkemiz topraklarında yüzyıllardır ticaret ve üretim yapılıyor. 13. yüzyılda Selçuklular zamanında kurulan Ahilik kurumu, günümüz modern üretim sistemlerinde var olan bazı değerleri yüzyıllar öncesinde benimsemiş bir teşkilat. Örneğin 1980'li yılların başında ortaya çıkan 'Toplam kalite' kavramının temelinde yatan müşteri odaklılık ilkesi, Ahilik kurumunun başlıca değerleri arasında. Peki yüzyıllar öncesinde bizim ticari hayatımızda var olan bu değerler nasıl yok oldu da, günümüzde Japonya ya da Amerika'dan farklı isimlerle gelen sistemleri benimser olduk?
Bu hafta Ahilik hakkında Yaşar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası Ticaret ve Finansman Bölüm Başkanı Prof. Dr. Edip Teker'le konuştuk.
Ahilik kurumunun 13. yüzyılda, Selçuklu Sultanı 1. Alaeddin Keykubad zamanında ortaya çıktığını ve esnaf sanatkarların bir araya geldiği gönüllü bir kuruluş, bir felsefe olduğunu belirten Prof. Dr. Teker, "Ahi teşkilatının kurucusu sayılan Ahi Evran ilk olarak esnaflar arasında birlik ve düzeni sağladı. Esnafın denetlenmesine ve eğitilmesine önem veren Ahi Evran, her esnafın sağlam iş yapıp yapmadığını ve müşterilere karşı davranışlarını kontrol etmiş, üretilen malların kaliteli olmasına çalışmıştı. Ahilikte amaç, ahlaklı, dürüst, mesleğinde hile yapmayacak karakterde insan yetiştirmekti" dedi.
"Müşteri velinimettir"
Temelde Ahilikte karşımıza çıkan bazı değerlerin modern sistemlerde de görüldüğünü ifade eden Teker, "Ahiliğin temel felsefesini, üretilen mal ve hizmette müşteri odaklı düşünceyi ifade eden 'Müşteri velinimettir' anlayışı oluşturur. Mesleki eğitimse ömür boyu devam eder, katılım ve paylaşım esastır. Çalışanlararası dayanışmayı sağlamak, moral ve verimliliği artırmak için toplantılar yapılırdı. Üretilen kaliteli mal ve hizmeti ucuza satmak, hatasızlık esastı. Ayrıca israf haram olduğu ve maliyetleri artırdığı için yasaktı" dedi.
Ahi kurumlarının İstanbul'un fethinden sonra Lonca teşkilatı ismini aldığını da belirten Prof. Dr. Teker, "Lonca teşkilatında da amaç öncelikle ahlaklı, dürüst, faziletli ve mesleğinde hile yapmayan karakterde kişi yetiştirmekti" diye konuştu.
Arapça'dan gelen ve kardeş anlamına gelen Ahiliğin Lonca teşkilatına dönüşmesinden sonra, bu teşkilatın rekabeti sınırlandırmaya dayalı çalışmaları ve mesleğe girişleri engellemeleri, zamanla zayıflamalarına ve yok olmalarına neden oldu.

Nasıl çöktü?
Günümüz küresel iş dünyasında, hemen her firma yabancı menşeli yönetim sistemlerini kullanıyor. Başka ülkelerde geliştirilen sistemlerdeki insan odaklı olma ve müşteri memnuniyeti gibi temel değerlere baktığımızdaysa, ülkemizde yüzyıllar öncesinde Ahilik teşkilatında uygulandığını görüyoruz.