Yaz mevsimini uğurlamaya hazırlandığımız bu günlerde, Tire'nin Cambazlı köyünde tatlı bir telaş yaşanıyor. 'Karadutum, çatalkaram'... sözleriyle şarkılara konu olmuş karadutun hasat zamanı geldi çattı. Onlarca üreticinin, Cambazlı Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi çatısı altında birleştiği şirin köyde meyvesinden, reçeline, şerbetinden, güzellik ürünlerine kadar geniş bir yelpazede kullanılan şifalı karadutun hasadına başlandı. Olgunlaşan meyveler büyük bir özenle toplanıyor. Şenliğe dönüşen hasat, sabahın erken saatlerinde başlayıp, neredeyse gün batımına kadar sürüyor. Neşe içinde geçen karadut hasadına ailelerin eli ayağı tutan tüm bireyleri katılıyor. Karadutun, yalnızca yaprağıyla silindiğinde çıkan inatçı boyası ise ellere, yüzlere bulaştığında çalışanlar arasında şaka ve espri konusu oluyor. Karadut ağacındaki meyvelerin toplanması oldukça zor ve son derece zahmetli.
KARADUTUN BAŞKENTİ
Osmanlı'da, ipek ve ipekböceği üreticiliği dendiğinde ilk yerleşim birimlerinin başında akla Tire geliyormuş. İpek ve ipekböceği üretimi yıllar içinde unutulmuş. Yörede neredeyse her adım başı bulunan dut ağaçları da birer ikişer kaybolup gitmiş. Ancak, yıllar önce bir avuç köylünün girişimleri ile kooperatifleşen karadut sektörü şimdilerde iyi bir gelir kaynağı haline dönüşmüş. Beyaz dut ağacı yok olmaya yüz tutmasına rağmen karadut ağacının şansı ise birden bire dönüvermiş. Yılda ortalama 100 ton civarında üretilen karadut, soğuk zincir ile Türkiye'nin her yerine gönderiliyor. İlaç sektöründen, dondurma sektörüne, reçel sektöründen, pastacılık sektörüne kadar birçok alanda değerlendirilen ekşi karadut aynı zamanda tıp alanında şifa deposu olarak gösteriliyor. Ayrıca, şarap ve sirkesi de yapılıyor. Çocuk ve bebeklerin ağız içindeki aft denilen yaraların iyileştirilmesinde kullanılıyor. Karadut demişken, bilinmesi gereken önemli bir noktayı hatırlatalım. Aslında Mayıs ayıyla birlikte tezgahlarda boy göstermeye başlayan kırmız dutlar, şifalı karadut diye bilinen tür değildir. Karadut, emsallerine göre geç yetişir. Yöredeki ismi 'Ekşi Karadut' olarak bilinir ve Tire'nin önemli bir marka değeri haline gelmiştir. Tire'ye yolu düşenler karadutlu lor tatlısı ve karadut şerbetini mutlaka denemeli.
VİRÜS DÜŞMANI
Karadut, antioksidan bakımından oldukça zengindir. İnsan sağlığına inanılmaz faydalar sağlar. Yüzyıllardır özellikle alternatif tıpta şifa amaçlı tüketilir. Vücudu bakteri ve virüslerden arındıran mucize karadut, sindirim sistemi için fayda sağlayan besinler arasında favoridir.
SAYISIZ FAYDASI VAR
Karadut, yüksek lif oranı sayesinde kalp hastalıklarından kansere, göz sağlığından yüksek kolesterole kadar birçok hastalığa iyi gelen doğal bir şifa kaynağıdır. Vitamin ve mineral deposu olan bu mucizevi meyve, bazı yörelerde sade olarak da tüketilir. Karadut, ülkemizde pekmez, reçel ve kek, kurabiye yapımlarında kullanılır. Protein açısından zengindir. Kalsiyum, demir, folat, tiamin, nisain, A, E, C ve K vitamini içerir. Kırmızı kan hücrelerinin sayısını artırır. Organların oksijenlenmesini artırarak metabolizmanın daha sağlıklı çalışmasına yardımcı olur. Zeaksantin maddesi içerdiğinden retina sağlığını korur. Kemik sağlığı için önemli olan fosfor, kalsiyum ve magnezyum bakımından da oldukça zengindir. Özellikle kahvaltılarda tüketildiğinde gün boyu bağışıklık sistemin sağlığını koruyarak güçlenmesini sağlar. Zararlı mikroorganizmaların sayısını azaltmaya yardımcı olur. Bir başka faydası da, sindirimi hızlandırır. İçerdiği lif ile bağırsakları hareketlendirerek kabız ve gazın neden olduğu şişkinliği azaltır. Kolesterolü düşürerek kalp sağlığını korur. Kadınların, yüzyıllardır cilt ve yüz bakımları için karadutu tercih ettikleri biliniyor. Karadut karışımlı yüz maskeleri kırışıklıkları önlediği gibi, sağladığı pürüzsüz cilt ile organik yüz ve cilt bakımında favoriler arasında yer alıyor.
KAYNATIP İÇİLDİĞİNDE
Karadutun kaynatılması, pekmez yapımı aşamasında olur. Vücudun protein oranını artırmak için ideal bir besindir. Özellikle sporcuların ve büyüme çağındaki çocukların tüketilmesi tavsiye edilir. Günde bir bardak düzenli tüketilmesi soğuk algınlığında enfeksiyon kapan boğazların temizlenmesini sağlar. Bitmedi, damar tıkanıklığının önüne geçer. Sinir hücrelerini yenileyerek hem beyin sağlığını hem de ruhsal hastalıklara iyi gelir. Unutkanlık, kemik erimesi ve yaşlanma gibi ileri yaşlarda görülen sağlık sorunlarının önüne geçer.
PYRAMUS'UN KANN ANCAK THİSPE'NİN GÖZYASLAR TEMİZLİYOR
Yıllar önce Babil'de, Thispe ve Pyramus adında birbirlerini çocukluktan beri gizliden seven iki genç varmış. Thispe, Babil'in en güzel kızı, Pyramus ise en yakışıklı erkeğiymiş. Bu iki gencin evleri yan yanaymış. Çocukluktan beri beraber büyüyen iki gencin aşkları gün geçtikçe daha da büyümüş. Zamanla birbirlerine deliler gibi aşık gençler evlenmek istemiş. Ama nafile... Ne yaptılarsa ailelerine birbirlerini ne kadar çok sevdiklerini kabul ettirememişler. Aileleri aralarındaki aşka şiddetle karşı çıkmış, hatta birbirleriyle konuşmalarını bile yasaklamışlar. Aşklarını yüreklerinde yaşayan gençler tüm engellemelere rağmen birbirlerini görmek için çare aramaya başlamışlar. Bir gece Pyramus, bu hasrete dayanamadığı için bir plan yapmaya karar vermiş. Ve bu planını sevgilisine anlatmış. Plan ise Ninos'un mezarının yanındaki dut ağacının altında buluşmakmış. O gece geldiğinde Thispe sessizce evden uzaklaşıp mezarın olduğu yere gitmiş. Ve ardından Pyramus'u beklemeye başlamış. O sırada karşısında ağzı kanlar içinde bir dişi aslan belirmiş. Zavallı Thispe aslanı görünce çok korkmuş. Hemen oradan kaçıp can havliyle boş bir kayanın içine saklanmış. Kayanın içinde aslanın gitmesini beklemiş. Genç kız aslandan kaçarken fark etmeden pelerinini yere düşürmüş. Aslan, kanlı ağzıyla pelerini ağzına almış ve hiddetle parçaladıktan sonra oradan homurdanarak uzaklaşmış. Aslanın hemen oradan ayrılmasından sonra genç kızın sevgilisi çıkagelmiş. O da ne? Yerde kanlar içinde Thispe'nin pelerinini görünce onun öldüğünü düşünmüş. Üzüntüsünden kahrolmuş, pelerini eline alıp "Senin ölümüne ben neden oldum diyerek" kılıcını çekerek dut ağacının başına gitmiş ve hiç tereddüt etmeden kılıcını göğsüne saplamış. Ağaçtaki bembeyaz dutlar o bir anda Pyramus 'un kanıyla kızıla boyanmış. Aslanın gitmesiyle saklandığı yerden çıkan güzeller güzeli Thispe ise Pyramus'u daha fazla bekletmemek için buluşacakları yere doğru ilerlemiş. Beyaz dut ağacının yerinde bu kez karadut ağacı olduğunu görünce anlam verememiş. Biraz daha ilerlemiş, o da ne? Ağacının altında cansız şekilde yatan birini görmüş, yanına gittiğinde o kişinin sevgilisi olduğunu anlamış. Hıçkırıklar boğulmuş. O da kılıcı göğsüne saplayarak kendini öldürmüş. Efsaneye göre, olanlara şahit Yunan mitolojindeki tanrılar ise bu iki gencin aşkları ölümsüzleştirmeyi kararlaştırmışlar. Pyramus'un kanını karadut meyvesine, Thispe'nin gözyaşlarını ise ağacının yaprağına vermişler. 'Karadutun lekesini yaprağından başkası çıkarmaz' denmesinin nedeni de işte budur. Bir başka deyişle, yüzyıllardır iki gencin ölümsüz aşklarının anısına Thisbe'nin gözyaşları Pyramus'un kanını temizlemeye devam ediyor...
NADİR UYSAL
