Osmanlı mirası Afro Türkler

Günümüzde, ağırlıklı olarak Ege ve Akdeniz yöresinde yaşayan Afro Türkler üçüncü kuşakta farklı bir aydınlanma içindeler. Kökenlerini merak etseler de yüzyıllardır bizimle birlikteler ve bizimle olmaya devam edecekler... Yine birlikte şarkılar söyleyeceğiz, birlikte gülüp, birlikte ağlayacağız. Bu ülkeyi birlikte var ettiğimizi ise hiç ama hiç unutmayacağız. Afro Türkler, Türk kültür ve sanat hayatına damga vuran en önemli isimler olmayı başarmışlar. Ses sanatçılığından, sinemaya, bale ve dans gibi sahne sanatlarından ressamlığa, edebiyat dünyasından, heykeltıraşlığa, yeşil sahalardan savaş pilotluğuna kadar hemen hemen her mesleğe üstün başarılarıyla damga vurmuşlar. Mili mücadele yıllarında Ege'nin geçit vermeyen heybetli dağlarında 'Zeybek' olup düşmanı perişan etmişler... Tarihi kaynaklar incelendiğinde, Osmanlı döneminde Nijer, Suudi Arabistan, Libya, Kenya ve Sudan'dan Afrika asıllılar, genellikle Zanzibar üzerinden Dalaman, Manavgat, Çukurova, Menderes ve Gediz ovasına getirildiği anlaşılır . Bazı Afrika asıllılar ise 1923 Türkiye- Yunanistan nüfus mübadelesi sırasında Girit'ten gelmiş, Ege Bölgesi'ne, çoğunlukla da İzmir'e yerleşmiştir. İlginçtir, Ayvalıklı Afrika kökenliler, Girit'ten gelen atalarının Yunanca konuştuğunu, Türkçe'yi sonradan öğrendiklerini söylemektedirler.

PEK ÇOK MAHALLE
Kimi kaynaklarda ise 19. yüzyılda İzmir'in Sabırtaşı, Dolapkuyu, Tamaşalık, İkiçeşmelik ve Ballıkuyu gibi semtlerinde yoksul siyahi mahalleleri olduğundan söz edilmektedir. Ayrıca Manisa'nın Yarhasanlar Mahallesi'nde bir dönem yoğun bir şekilde Afro Türk nüfus olduğu bilinmektedir. Afrika asıllı Türklerden yaşlı kuşak kendisini genelde "Arap" olarak tanımlamayı tercih ederken, Kentte yaşayan genç kuşak ise "Afrika kökenli" diye tanımlıyor. Bu gün sayılarının 5.000 ila 10.000 arasında olduğu tahmin edilen Afro-Türkler Türk ve Müslüman kimliğini büyük ölçüde benimsemişlerdir. Genellikle tarım alanında çalışmış, zamanla köyler kurmuşlardır. İzmir'in kırsalında özellikle Bayındır ve Tire yöresinde bol miktarda Afro Türk vatandaşımız yaşamaktadır. Tire'nin, Yeniçiftlik, Akçaşehir, Alacalı, Bayındır'ın Çırpı, Hasköy mahallerindeki Afro Türkler renkli kültürümüzün bir parçası olmuştur. Muğla'nın değişik yerlerindeki Afro-Türklerin geçmişi Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa'ya kadar uzanmaktadır. Dalaman ve Ortaca bölgelerinde yaşayan Afro-Türkler 1900'lerin hemen başında Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa'nın tarım arazilerinde çalışmak için bu bölgelere getirilmiştir. Cumhuriyet'in ilanından sonra Hilmi Paşa'nın borçlarından ötürü kamulaştırılan bu araziler sonrasında Afro-Türklere araziler ve vatandaşlık verilmesi sureti ile kalıcı bir yurt hakkı sağlanmıştır.

HAYATLARI HİKAYE

● Ahmet Ali Çelikten: Arap Ahmet Ali ve İzmirli Ahmet Ali adlarıyla da bilinen (1883-1969), Afrika kökenli Türk pilot. Havacılık tarihindeki ilk siyahi pilotlardan biridir ve ilk erkek siyahi askeri savaş pilotu unvanına sahiptir.

● Esmeray Diriker: 25 Şubat 1949'da İstanbul'da doğdu. Kadife sesli sanatçı 5 Mart 2002'de doğduğu şehir İstanbul'da hayata gözlerini yumdu. Afrika kökenli Türk oyuncu ve şarkıcıdır. 1970'li yıllarda Türkiye'nin tanınmış pop müzik şarkıcılarındandır. 1975 yılında Unutama Beni adlı şarkısıyla ve 1977 yılında çıkardığı Gel Tezkere adlı albümü ile popüler olmuştur.

● Melis Sökmen: Ankara doğumlu Melis Sökmen'nin çocukluk yılları Almanya'da geçer ve müziğe 10 yaşında 5 yıl klasik gitar eğitimi alarak başlar. Ferhan Şensoy'un Muzır Müzikal'i. Bu arada reklam filmlerinde de dansçı ve oyuncu olarak boy gösterir. 1986 yılında profesyonel müzik hayatına Grup Lokomotif ile başlamıştır. Eşsiz gırtlak nameleri ile caz müziğinin ülkemizdeki en iyi seslerinden biridir.

● Mustafa Yıldız: Bilinen ismiyle namı diğer Arap Mustafa. Efsane Türk yağlı güreşçi. 1972 ve 1981 yıllarının Kırkpınar başpehlivanı. Manisa'nın Akhisar ilçesinin Sazoba Köyü'nde doğdu. Yağlı güreşe Manisa yöresinde başlayan Mustafa Yıldız, 1967 yılından itibaren başpehlivanlık güreşlerine çıkmaya başladı, 1972 ve 1981 yıllarında Kırkpınar'da başpehlivan oldu. 1969 yapımı Tarkan filminde küçük bir rol aldı. 2001 yılında öldü.

● Vahap Özaltay: Henüz 3 yaşındayken ailesi ile birlikte İzmir'e gelen Vahap ve ailesi, kısa bir süre sonra Aydın'a göç etti. 1919'da Ege'nin Yunan işgaline uğramasıyla ailesi Kastamonu'ya göç etti. 1922'de tekrar İzmir'e döndü. Spora atletizmle başladı. Kısa mesafe koşularında İzmir dereceleri elde etti. 1931 Balkan Oyunları'nda Türkiye rekoru kıran 4x400 bayrak takımında koştu. Fransa'nın Racing Kulübü'nde oynadı. Türkiye'nin ilk profesyonel futbolcusudur.1934'te çıkan Soyadı Kanunu sonrası Vahap, Özaltay soyadını aldı. 1954'te teknik direktör olarak Ordu Millî Takımı'nın başında Türkiye'yi Dünya Ordulararası Futbol Şampiyonası'nda temsil etti. Kalp krizinden ölen Özalatay'ın kabri İzmir'in Altındağ semtindeki Kokluca Mezarlığı'ndadır.

● Sibel Sürel: İstanbul Devlet Opera ve Balesi'nin baş balerinlerindendir. Afro Türk kökenli Süre, l1987 yılında aynı zamanda hocası olan Meriç Sümen' in davetiyle İstanbul Devlet Opera ve Balesi'ne geçiş yaptı. 1987- 1992 yılları arasında sahnelenen tüm eserlerde başrolde sahne aldı.

NADİR UYSAL