Güneşsiz günler sizi depresyona sokmasın

Kışın erken kararan havalar, gün ışığından az yararlanmak, soğuyan havalar ile fiziksel etkinlik alanlarımızın azalması yatkınlığı olan kişilerde kış depresyonuna neden olabiliyor. Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Sercan kış depresyonu hakkında en çok merak edilenleri cevapladı.
SEROTONİN VE MELATONİN

KIŞ DEPRESYONU NEDEN OLUR?

Sonbahar ve kış aylarında günışığının azalmasına beynin verdiği tepki ile tetiklendiğini düşünülmektedir. Kış depresyonunun serotonin ve melatoninin kan düzeylerindeki değişikliklerle ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu iki kimyasal madde insanda uyku ve uyanıklık döngüsünün, enerjisinin ve ruh halinin düzenlenmesinde etkilidir. Sonbahar ve kış mevsimlerinde günlerin kısalmasıyla günışığında geçen sürenin azalması ve karanlık saatlerin uzamasıyla melatonin düzeylerinde artış ve serotonin düzeylerinde azalma olmaktadır. Bu da depresyonun oluşması için gereken biyolojik koşulları yaratabilir.

YATKINLIK VARSA DİKKAT!

KIŞ DEPRESYONU KAPIDA MI? GRİP GİBİ HERKES RİSK ALTINDA MI?

Grip virüsü bile herkeste değil, bağışıklığı zayıf olanda hastalık yapar. Mevsimsel depresyon da öyle, yatkın olan kişilerde risk yüksektir. Işığın azalmasına tepki olarak da ortaya çıkabilir.

HER KENDİNİ MUTSUZ HİSSEDENİN AKLINA DEPRESYON MU GELMELİ?

Elbette hayır. Depresyondaki kişiler çoğunlukla mutsuzdur ama her mutsuz kişi depresyonda demek değil bu.
MUTSUZ KİŞİ KENDİNDEKİ DURUMU NASIL AYIRT EDEBİLİR?
Önce sıradan mutsuzluktan daha çok yakınması olduğunu ayırt etmeli. Depresyon hem bedensel hem de ruhsal çökkünlük halidir. Mutsuzluk ise elimizdekilerin beklentimizin gerisinde kalması ya da beklemediğimiz olumsuzluklarla ortaya çıkan bir ruh halidir.
Mutsuzlukla oluşan olumsuz duygu zamanla azalır, kişi normalize olur.
Olumsuz duygulara bedensel belirtiler eşlik ediyorsa, bu belirtiler artma eğiliminde ise ya da azalmıyor ve süre iki haftayı geçmişse depresyon olasılığı beliriyor demektir.
NEDENSİZ MUTSUZLUK
MEVSİMSEL DEPRESYON BELİRTİLERİ NELERDİR, KENDİNDE GÖREN KİŞİ NE YAPMALIDIR?

Depresyon ille de kişinin olumsuz bir yaşam olayına tepki olarak oluşmaz.
Olumsuz yaşam olayları tetikleyicilerden yalnızca biridir? Depresyon biyolojik yapımızın bir sonucu da olabilir, mevsimsel depresyon gibi doğa olaylarınca da tetiklenebilir. Kişi bir neden olmadan da üzgün hisseder ve sevinemediğini fark eder. Bu bazen kolay ağlama, kolay sinirlenme ya da hiçbir şey hissetmeme şeklinde de gerçekleşir.
Keyif alma duygusunun kaybı, sosyal ilişkilerden uzaklaşma. Sıkıntı, kaygı hissi olabilir tam bir duyarsızlık (dünya yansa umursamaz) şeklinde de kendini gösterir. Uyku ve iştah değişiklikleri belirgindir. Enerji azlığı, çabuk yorulma, halsizlik, çaresizlik duygusu, umutsuzluk. Dikkat yoğunlaşmasında azalma ve güçlük, okul ya da iş yaşamında başarının düşmesi. Cinsel isteksizlik. Bunların bazıları iki haftadan uzun süredir kişide varsa depresyon akla gelmeli ve bir hekime başvurmalı.
MEVSİMSEL DEPRESYONUN TEDAVİSİ NEDİR?

Mevsimsel depresyonun tedavisinde ilaç tedavisi, psikoterapi ve ışık tedavisi kullanılabilmektedir.
KADINLARDA 4 KAT DAHA FAZLA GÖRÜLÜYOR
KİMLERDE OLUR?

Kış depresyonunun toplumda yaygınlığı yüzde 5-6 olarak tahmin edilmektedir ve bu oran yaşanılan bölgenin ekvatora uzaklığına bağlı olarak yükselmektedir. Kuşkusuz her yaşta olabilse de ilk görülmesi genç erişkin yaşlarındadır ve kadınlarda erkeklerden dört kat sık görülmektedir.
Ailevi geçiş özellikleri göz önüne alındığında ailesinde mevsim depresyonu olanlarda risk daha yüksektir.
HALSİZLİK, UYKU VE YEME BOZUKLUĞU
KIŞ DEPRESYONUNA ÖZGÜ BELİRTİLER NELER?

Genel depresyon belirtileri kişide var olmakla birlikte bazıları özel görünüm taşır. Halsizlik duygusu kol ve bacaklarda kurşun ağırlığı varmış şeklinde hissedilir. Uyku bozukluğu çok bazen de aşırı uyuma biçiminde görülür.
İştah değişikliği de artış yönündedir aşırı yemeye kadar gidebilir. Karbonhidratlara düşkünlük artar, kilo alımı belirgindir.
Mevsimsel depresyon kararını belirtilerin (en az iki yıl arka arkaya) mevsim içinde yalnızca birkaç ay sürmesi, diğer mevsimlerde olmamasına göre veririz.
AÇIK HAVADA BOL BOL YÜRÜYÜN
KORUNMAK İÇİN?
Korunmak için gün ışığından en çok yararlanmanın yollarını bulmakta yarar var. Sabah erken uyanmak, gündüz saatlerinde açık havada, gün ışığında yürümek.
Hava kapalı bile olsa bunun yararlı olduğunu bilmekte yarar var. Çevrede kar varken gün ışığının daha etkili olduğunu bilmekte de yarar var. Akşam saatlerinde de olabildiğince aydınlıkta olmak yararlıdır.
Uyku saatlerinin düzenli olması ve uyku süresinin de artışına da, azalmasına da meydan vermemek önemlidir.