AHMET VELİ OLGUNDENİZ İLE BALKAN TURU
Mostar'dan iki saatlik bir yolculukla Saraybosna'ya ulaşıyoruz. Ilıca Bölgesi'nde yer alan Ilıca Termal Otel'e yerleşiyoruz. Saraybosna Havaalanı otelimize çok yakın.
Otele yerleşir yerleşmez şehri keşfetmek üzere kendimisi sokağa atıyoruz. Bosna Hersek'in başkenti olan Saraybosna aynı zamanda ülkenin en büyük şehri. Saraybosna'nın İngilizce başta olmak üzere birçok dilde karşılığı Sarajevo'dur. Buradaki j harfi sizi yanıltmasın Boşnakça'da j harfi y olarak okunuylor. Yani Sarayevo...
2011 sayımlarına göre Saraybosna merkez nüfusu yaklaşık 411 bin. Milijacka Nehri'nin çevresine kurulu Saraybosna'da yüzyıllar boyunca Müslümanlar, Katolikler, Ortodoklar ve Museviler bir arada sorunsuz bir şekilde yaşamışlardır. Saraybosna'da başta Boşnakça olmak üzere Sırpça ve Hırvatça da konuşuluyor. Türkçe ise başta Türk Çarşısı olan Baş Çarşı olmak üzere bazı kesimlerde esnaf tarafından anlaşılıyor.
Bosna'da ister istemez üzerimize bir ağırlık çöküyor. 1992 yılında çıkan Bosna savaşında binlerce Bosnalı Müslümanın Sırpları tarafından katledildiğini ve Avrupa'nın buna nasıl sessiz kaldığını hatırlıyorsunuz.
İzmir Boşnakları Derneği Başkanı Hamza Yavuz'un tabiri ile Bosna'da barış olmamış sadece akan kan durmuş. Ülkede bir Sırp, bir Hırvat ve bir de Bosnalı Müslümandan oluşan üçlü bir yönetim var. Mesela Bosnalı Müslümanlar çocuklarının okuduğu tarih kitaplarına "Sırplar bizi katletti" diye yazdıramıyorlar.
NELER OLDU?
Saraybosna'nın Osmanlı tarafından fethi ise 1463 yılına dayanıyor. Saraybosna II. Mehmed tarafından 1463 yılında fethedilse de şehir Macar Kral I. Matyas tarafından geri alınmış. Daha sonra 1492 yılında şehir tekrar Osmanlı hakimiyetine geçmiş. Kısa sürede önemli bir merkez halini alan Saraybosna Bosna Sancağı olarak Rumeli Eyaleti'ne bağlanmış, 1585 yılında 1483'te fethedilen Hersek bölgesiyle birlikte Bosna Eyaleti'ne bağlanmış. 1878 tarihine kadar Osmanlı hakimiyetinde kalan Saraybosna imzalanan Berlin Anlaşması'yla Avusturya-Macaristan yönetimine bırakıldı.
1914 yılında 1. Dünya Savaşının başlamasına neden olan Arşidük Franz Ferdinand'ın Govrila Princip tarafından suikasti Saraybosna'da bulunan Latin Köprüsü'nde gerçekleşir.
1918 yılında Sırbistan'a bağlanan şehir daha sonra II. Dünya Savaşı'nda 1941-1945 arasında Alman uydusu Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin işgalinde kaldı.
BOSNA SAVAŞI
Saraybosna tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri ise 1992 yılında Bosna Hersek'in bağımsızlığını ilan etmesi ile yaşandı. Bosna'nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından aynı yıl Bosna Savaşı başlamış oldu. Aslında yaşananlara savaş demek yanlış olur çünkü yaşananlar savaştan daha çok katliam olarak nitelendirildi yıllarca. 3 yıl boyunca büyük üzüntülerin yaşanmasına neden olan Bosna Savaşı her ne kadar Avrupa'nın göbeğinde yaşansa da binlerce masum insan katledilse de kimsenin sesi çıkmamış ve Bosnalılar kaderleri ile baş başa bırakılmış. Sözde medeni Avrupa'lıların ve Nato'nun kısacası tüm dünyanın gözleri önünde 3 sene boyunca çok büyük acılar yaşanmış Bosna'da.
Bütün bunları düşündüğümde bir Türk olarak Saraybosna'yı gezilecek eğlenilecek bir yer gibi anlatmak içimden gelmiyor. Size küçük bir anektod anlatayım. Başçarşı'da Zeki Hozer'le birlikte kahve içerken Bosnalı Müslümanların efsanevi lideri Ali İzzetbegoviç'in mezarını ziyaret edip bir fatiha okumak istedik. Tercümanımızla beraber bir taksiye yaklaştık. Tercümanımız taksiciyi gitmek istediğimiz yeri söyleyince adam birden bire sinirlende ve bizi oraya asla götürmeyeceğini söyledi. Canımız sıkıldı ve uzaklaştık. Taksi şoförünün bir Sırp olduğunu sonradan öğrendik.
BAŞ ÇARŞI
Saraybosna genel anlamda ufak bir şehir. Özellikle tüm gezilecek yerler birbirine yürüme mesafesinde bu yüzden bana göre en fazla 2 tam gün Saraybosna geziniz için fazlasıyla yeterli olacaktır. Eğer Saraybosna'da kalacağınız oteli ünlü Baş Çarşı'ya yakın bir konumda ayarlarsanız hem ara ulaşımlarla uğraşmak zorunda kalmazsınız hem de kısa sürede çok daha fazla yer gezme şansına sahip olursunuz.
Öte yandan Bosna Hersek gezisi için vize almanıza gerek bulunmuyor ama yine de Saraybosna'da kalacağınız oteli önceden ayarlamanız ve rezervasyon onay belgenizi yanınızda bulundurmanız iyi olur.
Saraybosna'da Bosna Hersek'in resmi para birimi olan Bosna Markı yada kısaca BAM kullanılıyor. Bosna Markı Türk Lirası'na hemen hemen yakın bir değere sahip. Ortalama olarak 1 Euro 2 Bosna Markına, 1 Dolar da 1,5 Bosna Markına eş değer diyebiliriz. Alışverişlerde Bosna Markı kullanılsa da bazı yerlerde Euro ve Dolar da kabul edilebiliyor. Eski Çarşı (Baş Çarşı) içinde bir kaç tane döviz bürosu bulunuyor. Dilerseniz buralarda döviz bozdurabilirsiniz.
NE YENİR NE İÇİLİR
Saraybosna mutfağı Türk mutfağı ile benzerlikler taşıyor. Ünlü Boşnak Böreği, köfte, dolma, sarma, şiş kebaplar, sac... Kısacası Saraybosna'da kendinizi Türkiye'de hissedebilirsiniz. Özellikle merkezde bulunan Baş Çarşı'da birçok börekçi ve köfteci bulunuyor. Bunlar dışında yine çarşıda bulunan kafelerde Bosna Kahvesi içebilirsiniz.
Gezilecek yerler
Başçarşı
Sebil
Bursa Bezisten
Gazi Hüsrev Bey Cami
Ortodoks Kilisesi
Sinagog
Sarı Bezisten
Svrzo House
Latin Köprüsü
1878-1918 Müzesi
Kurşunlu medresesi (Gazi Hüsrev Bey Medresesi)
Saat Kulesi
Katolik Katedrali
Fatih Cami
Ferhadiye Cami
Morica Han
Eski Kütüphane
Tünel Müzesi
YARIN: SREBRENITSA
