Antik İzmir’in izini sürdü

Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ergun Laflı, Batı Anadolu'da bilinmeyen antik kentlerin izini sürdü. Laflı, özellikle İzmir'de 10 kilometrede bir mutlaka antik kent izine rastlandığını ifade etti. Bu antik kentleri kitabında toplamaya hazırlanan Laflı, "Bugün İzmir'de nereye gidersek gidelim antik kente rastlamadan 10 kilometre gidemeyiz. Benim de amacım bu alandaki unutulan antik yerleşimleri hatırlatmak" dedi. Laflı, Tarihi Agora'da Yeni Asır'ın sorularını yanıtladı.
Uydu yerleşimler
İzmir'in bilinmeyen antik kentleri diye bir kitap hazırlığındasınız. Bu antik kentler neden bilinmiyor?
- İzmir'in her yeri antik izler taşır. İzmir'de nereye gidersek gidelim antik kente rastlamadan 10 kilometre geçemezsiniz. Benim de amacım bu alandaki unutulan antik yerleşimleri hatırlatmak. İzmir'in insanı Efes ve Bergama ile ilgili çok bilinçli. Ancak küçük yerler bilinmiyordu. Ben de bunlara dikkat çekmek istedim. Bergama, İzmir ve Efes, antik çağda yüksek seviyede olan üç kentti. Bunlara bağlı yüzlerce küçük yerleşim vardı. Bunlar da farklı özellikleri ile ön plana çıkıyordu. Bir kısmı sadece uydu yerleşim olarak vardı. Mesela Belkahve, İzmir'e girerken Atatürk heykelinin olduğu güzelim yer. Bir tarafında Manisa bir tarafında da Bornova var. Orası çok önemli bir mevkii. Çünkü İzmir'i ele geçirmenin yolu orası. Eski çağ insanının orayı boş bırakma gibi bir lüksü yok. n İncil'de adı çok geçiyor
Bu antik kentlerle ilgili bilgileri edinirken kaynaklarınız nelerdi?

- Smyrna, arkeolojide öne çıkan bir kent. Bu yüzden bilgilerimiz çok fazla. Hristiyanlığın kutsal kitabı olan İncil'de en çok geçen kentlerden biri de İzmir. Bunu İzmirliler pek bilmez. Bu din o dönemde fakirler arasında hızlıca yayılıyor. Fakir insanların da yaşadığı yerler o büyük kentlerin şimdi banliyö diye tabir ettiğimiz yerleri. Buna elverişli olan kentler de Batı Anadolu'da çok yaygın. Smyrna, Ephesus ve Pergamon'da yayılıyor. Aralarında özelikle Smyrna'nın çok önemli bir yeri var. Bu noktada da çok sayıda olaylar olduğu için İncil'de çok geçiyor.
Bergama ve Efes UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girdi. Bu listeye girmenin bize ne gibi faydaları oldu? Ne değişti?

- Bu listeye girmek en başta Avrupa'da çok ciddi bir reklam olur. Yapılacak işlerle ilgili birçok fonun önü açılır. İzmir'in buna ihtiyacı var. Biz arkeolojiyi turizmin bir parçası yaptık. Bu yanlış bir şey değil.

Prof. Dr. Ergun Laflı, İzmir için kullanılan "Ege'nin İncisi" tabirini ilk kez Strabon'un milattan önce kullandığını ifade etti. Laflı, "Strabon bir coğrafya yazarı. O dönemle ilgili çok şey öğrendiğimiz bir yazar. "Ege'nin İncisi" lafı önce İtalyanca sonra Fransızca ve sonra da Türkçe'ye girmiştir. Bugün İzmir'i ifade eden olmazsa olmaz laflardan bir tanesi. İlk söyleyen de Strabon'dur. Bu tabir M.Ö 50'li yıllardan beri söyleniyor. Burada topografyaya duyulan bir aşk var" dedi.

Prof. Dr. Ergun Laflı, İzmir'in tarihte de hoşgörünün başkenti olduğunu ifade etti. Laflı, "Coğrafya hiçbir zaman değişmiyor. İnsan coğrafyaya göre şekilleniyor. Coğrafya insana göre şekillenmiyor. İzmir'in çok değil, 100 yıl öncesine gidelim. Herhangi bir dine ait çok büyük bir dini yapı var mıdır? Boyut olarak bir kamu yapısından daha büyük olan yoktur. Bir eşitlik vardır" dedi.

*** Lebedos Lebedos bugün Seferihisar ilçesinde, Seferihisar-Gümüldür-Kuşadası otoyolunun 25. kilometresinde bulunan Ürkmez Köyü içinde yer alıyor. Ürkmez, Karacaoğulları'nın yerleşim bölgesi olmuş. Karacaoğulları uzun süre Yunanlılar ile mücadele etmişler ve bu mücadele adına da yörelerine "Ürkmez" ismini vermişler.

*** Melanpagos Karşıyaka ilçesindeki Yamanlar Dağı'nın kuzey yamacında bulunan Yamanlar ile Göktepe köyleri arasında, adı geçen dağın kuzey yamaçlarındaki "Gökkaya" adındaki sivri kayalığın kuzeyinde yer alıyor. Bu platoda Antik dönemde ve Bizans dönemi boyunca yoğun olarak tarım yapılmış.

*** Notion Menderes ilçesi, Ahmetbeyli Köyü'nün sınırları içerisinde, Kuşadası-Seferihisar sahil yolu üzerinde. İzmir'e 50 kilometre, bağlı olduğu Antik Kolophon kentine (Değirmendere) ise 15 kilometre uzaklıkta bir liman kenti.