Beslenme ve Diyet Uzmanı Mehlika Öktem sizler için yazdı...
Televizyon, telefon, tablet... Artık hayatımızın her anında bir ekran var. Sabah uyanınca elimiz telefona gidiyor, akşam yemeğine oturunca dizi açıyoruz, bir şey atıştırırken bile sosyal medyada geziniyoruz. Fakat bu masum görünen alışkanlık, aslında dünyada hızla artan obezitenin görünmez tetikleyicilerinden biri olabilir. Peki hiç düşündünüz mü, telefonla yemek yemek neden daha çok yediriyor?
BEYİN 'DOYDUM' DEMİYOR
Yemek yemek sadece karnımızı doyurmak değildir; kokusunu alırız, dokusunu hissederiz, tadına odaklanırız... Tüm bu duyusal bilgiler beynimize "artık yeterli" mesajını gönderir. Ama ekrana bakarken bu süreç tamamen bozuluyor. Diziye dalıyoruz, telefondaki videoya gülüyoruz, gelen mesajları cevaplıyoruz... O sırada fark etmeden lokmalar büyüyor, porsiyonlar kontrolsüzce artıyor. Beyin "doydum" sinyalini verene kadar çoktan fazla kalori almış oluyoruz. Bilimsel çalışmalar da bunu doğruluyor: Ekran karşısında yemek yiyen kişiler daha fazla kalori tüketiyor ve daha çabuk acıkıyor. Buna "akılsızca yemek" deniyor. Yani ne yediğini ne kadar yediğini fark etmeyen bir moda geçmek... Bir de işin nörolojik kısmı var. Telefonu kaydırmak, video izlemek, sosyal medyada gezinmek beynimizde dopamin salgılıyor. Yani bizi "ödüllendiren" bir his oluşuyor. Bu durumda yemeğin kendisi ikinci plana düşüyor. Yani vücut aç olmasa bile "bir şeyler atıştırayım" isteği tetikleniyor. Bunun sonucu ise gereksiz kalori alımı ve kilo artışı.
EN BÜYÜK RİSK GRUBU: ÇOCUKLAR
Çocuklar ekran başında yemek yemeye çok daha meyilli. Üstelik sonuçlar düşündüğümüzden daha ciddi. Araştırmalar gösteriyor ki ekran karşısında yemek yiyen çocuklar: -Daha az hareket ediyor, -Daha çok abur cubur tüketiyor, -Reklamlardan çok kolay etkileniyor, -Uyku düzeni bozuluyor, -Ve obezite riski belirgin şekilde artıyor. Portekiz'de yapılan geniş bir araştırmada, ekran eşliğinde yemek yiyen çocukların %15 daha fazla kilolu olduğu görüldü. Çin'de yapılan bir başka büyük çalışma ise ekran başında haftada birden fazla atıştırmalık tüketen ergenlerde obezite riskinin 7 kata kadar arttığını ortaya koyuyor. Bu rakamlar artık ekranyemek ilişkisinin sadece bir alışkanlık değil, toplum sağlığı meselesi olduğunu gösteriyor.
DİJİTAL DİYET ŞART
Ekransız yemek kulağa zor gelebilir, biliyorum. Ama küçük adımlar bile çok işe yarıyor: -Yemeği masada yiyin. Telefonu başka bir odada bırakın. -Yavaşlayın. Çiğneyerek yemek, tokluk sinyallerini hızlandırır. -Yemeğe odaklanın. Rengine, kokusuna, dokusuna bakın. -Ekran = Atıştırmalık tetikleyicisi olduğunu bilin. Aç değilken yeme isteği hissediyorsanız, durup fark edin.
SONUÇ: BESLENME FARKINDALIĞI
Ekran karşısında yemek, farkında bile olmadığımız bir şekilde kalori alımını artırıyor, tokluk hissini geciktiriyor ve uzun vadede kilo artışına yol açıyor. Dijital çağda sağlıklı kalmak istiyorsak, sadece ne yediğimize değil, nasıl yediğimize de dikkat etmemiz gerekiyor. Küçük bir kural çok şeyi değiştirebilir: Telefon değil, yemek konuşsun.
