Merkez Bankası’ndan önlemler

Bir taraftan enflasyon diğer taraftan kurlar yükseliyor ve yükselme eğilimleri de sürüyor. Bu durum karşısında politika faiz oranını sabit tutarak sadece geç likidite penceresi ile idare etmeye çalışan Merkez Bankası artık böyle gitmeyeceğini anlayarak yeni önlemleri devreye sokma ihtiyacı duydu. Faiz dışı araçlarından zorunlu karşılıklarda rezerv opsiyon mekanizmasında oran düşürerek ve reeskont kredilerinde kurlarını sabitleyerek özellikle kurların ateşini almaya çalışacak.
Peki, bu önlemler yeterli mi? Merkez Bankası faizlere dokunmadan faiz dışı araçları ile kur artışının ve enflasyonun önüne geçebilir mi?
Soruların yanıtlarından önce rezerv opsiyon mekanizmasına (ROM) kısaca değinelim...
DOLAR VERİP TL ALACAK
ROM, bankaların Merkez Bankası'nda tutmak zorunda oldukları Türk lirası zorunlu karşılıkların belirli bir yüzdesini dolar veya euro ile ve aynı zamanda standart altın cinsinden yerine getirebilmelerini sağlayan bir araç... Böylece bankalara Türk lirası likidite gereksinimlerini karşılamak için döviz varlıklarını belli oranlarda kullanabilme imkânı sağlanmış oluyor. Sonuçta bankalar, Türk lirası zorunlu karşılıkları yerine getirmede hareket alanı kazanıyorlar ve kendi tercihleri sonucu daha doğrusu gönüllü olarak Merkez Bankası'nda döviz rezervi biriktirebiliyorlar. Merkez Bankası bankaların ROM çerçevesinde zorunlu karşılık yükümlülüklerinin yüzde kaçını için bu seçeneği kullanacaklarını ayarlayabiliyor.
Yüzde dilimleri aşağı çekerek piyasada dolar kalmasını sağlayabildiği gibi tersini yaparak piyasadan dolar çekebiliyor.
Özellikle kurların çok düştüğü ve ihracatçıların zorlandığı dönemlerde... Bir yerde ROM sermaye akımlarının yurtiçi piyasalarda oluşturduğu döviz kuru oynaklığını düşürüyor ve bu nedenle faiz koridoruna olan ihtiyacı kısmen azaltıyor.
Merkez Bankası dün aldığı kararla döviz imkan oranı üst sınırı yüzde 60'tan yüzde 55'e düşürdü ve tüm dilim aralıklarını da 5'er puan aşağı çekti. Bankaların bünyesindeki mevduat hesaplarının hacmine göre yaptığı bu operasyonla yaklaşık 5.3 milyar Türk lirası likiditesi piyasadan çekecek ve yaklaşık 1.4 milyar ABD doları tutarında döviz bankaların kullanımına geçecek. Yani piyasada TL azalacak buna karşın dolar artacak.
İHRACATÇILARI RAHATLATACAK
Diğer araç olan reeskont kredilerine gelelim...
Reeskont kredisi, bir banka tarafından ıskonto edilmiş bir borç senedinin Merkez Bankası tarafından bir kez daha iskonto edilmesi karşılığında verilen kredi olarak tanımlıyoruz. Bu işlemi çoğunlukla dış ticaret şirketleri yapıyorlar. İhracatçılar ithalatçının borcuna karşın verdiği kıymetli evrakı bankasına iskonto ettirip nakit ihtiyacını karşılıyor. Bankada iskonto ettiği bu kıymetli evrakı Merkez Bankası'na yeniden iskonto ettirip likidite alıyor. Bu yolla Merkez Bankası piyasaya likidite vermiş oluyor. Ancak Merkez Bankasının son aldığı aksiyon ile reeskont kredisi almış ihracatçı şirketlerinin dolar borçlarını ödemede kuru sabitleyerek kolaylık sağlamak istiyor.
Dolar 3.70, euruo ise 4.30'a sabitlendi. Bu kolaylık ile dolara talebi bir nebze dindirmiş olacak Merkez Bankası...
İki önlemin etkisinin ne olacağını net bir şekilde söyleyebiliriz; Kur gerileyecek, TL çekileceğinden TL faizi çok az yükselecek.
Aslında bu sonuç ne kadar kalıcı olabilir sorusuna yoğunlaşmalıyız. Yanıt yine net; çok kalıcı olmaz. Çünkü dolardaki hareket sadece Türkiye'ye mahsus değil. Bu yüzden bu küresel gelişme karşısında Merkez Bankası'nın bu önlemlerinin olumlu etkisi ancak sınırlı olabilir.