Bir süredir borçluluk oranlarının ve yüksek enflasyonun bir arada seyretmesi doğal olarak Merkez Bankası'nın para politikası uygulamalarında hareket alanını daraltıyor, ikincil hedefe yönelmesini zorlaştırıyordu. Bu durumda büyük oranda fiyat istikrarına odaklandığından iç talep belirgin bir şekilde gerilemiş oldu. Yani büyüme hızı potansiyel büyüme hızının oldukça altında kaldı.
Geçen yılın 3 çeyreğinde büyüme hızları sırasıyla yüzde 7,3, yüzde 5,2 ve yüzde 1,6 seviyelerinde gerçekleşmişti.
Büyük olasılıkla son çeyrek ve bu yılın ilk çeyrek büyüme rakamları da tatminkar düzeylere ulaşamayacak.
Büyüme hızının şimdilik pozitif değerlerde kalmasında dış talebin yani ihracatın kritik rolü oldu. Eğer kur faktörünün ihracat üzerinde olumlu yansıması olmasaydı negatif rakamlara tanık olabilirdik.
2018 genelinde yapılan 168 milyar dolarlık ihracat resmen hızır gibi yetişti.
Merkez Bankası bu yılın küresel ekonomik konjonktür etkisiyle biraz zor geçeceğinin farkında. Küresel ekonominin 2019'da yüzde 3,5 civarında büyümesi öngörülüyor. ABD'nin Çin ile başlattığı ticaret savaşları tüm ülkeleri korkutmuş durumda. Ülkeler çoğunlukla az ithalat çok ihracat yapma peşindeler. Bu yüzden serbest dış ticaret kuralları yerine daha kontrollü politikalar ağır basacak bu yıl.
KAYNAK MALİYETİ DÜŞECEK
Dolayısıyla Merkez Bankası ister istemez kredi aktarım maliyetlerini aşağı çekerek iç talebi biraz ayağa kaldırmak istiyor büyüme hızını az da olsa ivmelendirmek için. Bu bağlamda geçen hafta zorunlu karşılıkları aşağı çekti ve işlenmiş ve hurda altınların zorunlu karşılıklarda kullanım üst sınırını yükseltti.
Önemli bir hatırlatma yapalım; Zorunlu karşılıklar uzun süredir mevduat vadelerine göre kademeli uygulanıyor. Bankalar kısa vadeli mevduat toplayıp, bu mevduatları uzun dönemli varlıklara dönüştürdükleri için durasyon boşluğu (duration gap) diye tanımladığımız bilanço riskiyle karşı karşıya kaldılar. İşte bu boşluğun azalması için diğer bir deyişle mevduatkredi vade uyumluluğunu sağlamak için mevduatlardan aldığı zorunlu karşılıkları için farklı oranlar belirliyor.
100 PUAN İNDİRİLDİ
Zorunlu karşılıkları aşağı çekmesi bankanın kredi kullanımı için elinde daha fazla kaynağın kalması anlamına geliyor. Son değişiklik ile Merkez Bankası zorunlu karşılıkları TL'de 1 yıla kadarkiler için 100, diğer yükümlülükler için 3 yıl vadeye kadarkiler için de 50 baz puan aşağı çekti. Vadesiz, 1 ay ve 3 ay vadeli mevduatlarda zorunlu karşılık yüzde 7 olacak. 6 aya kadar geçerli olan hesaplarda ise oran yüzde 4'e, 1 yıllık ve 1 yıldan uzun mevduatlarda ise yüzde 2 ve yüzde 1'e kadar iniyor. Rezerv opsiyon mekanizması kapsamında TL mevduat karşılıklarının bir kısmını döviz altın olarak da kabul ediyor Merkez Bankası.
Son değişikliğinde altın katsayısını da revize etti ve bankaların TL yerine altın vererek kendilerinde kalacak TL'yi kredi plasmanında kullanmalarının yolunu açtı.
Büyüme tabi ki önemli. Üretim faktörlerinin atıl kalmaması ve işsizlik oranının düşmesi gerekiyor. Ancak iç talepten öte dış talebe ağırlık verilmesi ve bu yönde adımlar atılması daha da önemli. Çünkü hem hane halkının hem de firmaların borç hacimleri oldukça yüksek.