Bir süredir ekonomi gündeminin en yoğun konusu Merkez Bankası'nın uyguladığı para politikaları. Her toplantı öncesi gözler Para Politikası Kurulu'na çevriliyor ve merakla Kurulun faiz kararı bekleniyor. Acaba politika faiz oranını indirecek mi? İndirecekse kaç baz puan aşağı çekecek soruları günlerce tartışılıyor her yorumcu bence inmeli ya da inmemeli gibi yorumlar yapıyor. Aynen bitmiş maçı saatlerce yorumlayan eski futbolcu ve hakemler gibi.
Keşke "bence şöyle yapılmalı" denecek kadar kolay olsaydı para politikası uygulamaları.
Ben de uzun süre hem Sermaye Piyasası Kurulu'nda hem de İstanbul Altın Borsası'nda kurul üyeliği yaptım. Oldukça kritik kararlar verdik. Hiç şüpheniz olmasın televizyon ve gazetelerde dile getirilen önerilerin hepsi kurullar tarafından biliniyor ve değerlendiriliyor. Karar vericiler sorumlulukları gereği birçok faktörü bir arada değerlendirmek zorunda kalıyorlar. Ayrıca bu tür kurumlarda bizlerin erişemediği onlarca bilgi ve veri bulunuyor.
ANA AMACI FİYAT İSTİKRARI
Neyse konumuza dönelim.
Diğer merkez bankaları gibi TCMB'nin de ana hedefi fiyat istikrarını sağlamak.
Yani enflasyon oranını makul seviyelerde tutmak gibi kanundan gelen birincil görevi var. Aynı zamanda fiyat istikrarı ile beraber finansal istikrarını da gözetiyor bir yerde ikincil görev olarak. Bu bağlamda para politikası kararlarını, enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer tüm unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak veriyor. Geçen seneden bu yana Merkez Bankası fiyatlama davranışındaki bozulma ve enflasyon görünümüne ilişkin risklere karşı fiyat istikrarını desteklemek amacıyla güçlü bir parasal sıkılaştırma uygulamak zorunda kalıyor.
2018 yılında döviz kuru oynaklığı çok arttı ve ithalat aracılığı ile fiyatlara geçişkenliği hızlı oldu. Beklentiler de bozulunca sağlıksız fiyat oluşumları beraberinde geldi. Bunun karşısında Merkez Bankası piyasaları etkin çalıştırmak ve aktarım mekanizmasını desteklemek amaçlarıyla Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasına aktör olarak girdi ve kurumsal ve bireysel yatırımcılarla Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz işlemleri yaptı. Diğer taraftan yılın sonlarına doğru "Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasasını" devreye soktu. Hem kurların tansiyonunu düşürmeye hem de reel sektörün kur riski yönetimine yardımcı olmaya çalıştı.
KURLARI BASKILAMASI GEREKİYORDU
Para politikalarının yanı sıra döviz likiditesini arttırmak için ki bunda da birincil hedefi enflasyon idi, zorunlu karşılık oranlarını ve rezerv opsiyon mekanizmasını yoğun bir şekilde kullandı. Türk Lirası Uzlaşmalı Vadeli Döviz Satım İhalelerine de devam etti. Fazla uzatmayayım. Kısacası yoğun çaba harcayarak fiyat ve finansal istikrarı sağlamaya gayret etti. Neden sıkı para politikası uyguladı? Daha doğrusu uygulamak zorunda kaldı? Çünkü Merkez Bankası'na göre enflasyonun 3 temel nedeni vardı.
Birincisi gıda fiyatları, ikincisi birikimli kur etkisi ve üçüncüsü enerji fiyatları. Hatta işlenmemiş gıda fiyatlarının enflasyona yaptığı baskının ardında mevsimsel koşulların yanı sıra üretim için gerekli ithal girdiler vardı. Yani kurların yükselmesine bağlı olarak tarımsal ürünlerin maliyetinin artması diyebiliriz. Merkez Bankası'nın son açıkladığı "Enflasyon Raporunun" 32. sayfasında enflasyonu etkileyen unsurları içeren bir tablo yer alıyor. Bu yılın ilk yarısında yüzde 19 civarındaki TÜFE'nin 8 puanı döviz kurundan geliyor. Çok net bir şekilde görüldüğü gibi kurların makul seviyeye getirilmesi, dolarizasyonun önüne geçilmesi gerekiyordu. Tamamen enflasyonun yükselişini engellemek ve makul seviyelere çekmek için.