Kasım ayı enflasyon oranları beklentilere paralel düzeylerde gerçekleşti.
Bir süredir enflasyona neden olan unsurların yine devrede olduğunu görüyoruz.
Birincisi gıda fiyatları ikincisi ise kurlardan fiyatlara geçişkenlik. Tüketici fiyatlarındaki artışın maliyet tarafından üretici fiyatlarına da yansıyacağının sinyallerini bir süredir alıyorduk.
Resim aslında çok net... Merkez Bankası parasal sıkılaşmaya gittiğinde yani paranın maliyetini yükseltip talebi baskıladığında ve aynı zamanda kurlar gerilediğinde ve yataylaştığında, 2018 Ağustos sonrası gibi, enflasyon makul seviyelerde seyretmeye başlıyor. Tersi durumda ise enflasyon belli bir zaman gecikmesi ile yükselişe geçiyor.
Merkez Bankası genişleyici para politikaları ile girdiği pandemi sürecine politikalarını daha da gevşeterek devam etti. Politika faiz oranını yüzde 8,25 seviyesinde tuttu ama likidite yönetimi ile parasal tabanı epey genişletti tüm merkez bankaları gibi.
Çünkü pandemi nedeniyle belli sektörlerin kilitlenmesi firmaların nakit girişlerini bireylerin de gelir düzeylerini düşürdü.
TALEP ÖNE ÇEKİLİYOR
Bir yerde zorunlu olarak uygulanan genişleyici para politikalarının şu yan etkileri oldu. Enjekte edilen TL likiditesinin bir kısmı dövize gitti ve doğal olarak kurlar yükseldi. Kurların yükselmesinin finansal istikrarı bozmasını bir kenara bırakın üretimde ithal girdi kullanımı yüzünden fiyat istikrarını da etkiledi. Diğer bir yan etki ise talep tarafında kendini gösteriyor. Reel faiz negatif olunca talepler öne çekiliyor.
Enflasyon oranının yüzde 12 ve banka mevduat faizinin yüzde 9 olduğunu varsayalım.
Bir yıl sonra bankadaki 100 TL 109 TL'ye, 100 TL olan bir ürünün fiyatı da 112 TL'ye çıkacak. Yani bugün aldığımız bir ürünü gelecek yıl alamayacağız.
Dolayısıyla reel faiz negatif olduğunda bireyler taleplerini öne çekiyorlar. Kısaca son enflasyon rakamlarına bakalım...
Talep enflasyonu göstergesi TÜFE geçen ay yüzde 2,3 düzeyinde artmış. Bu veri sonrası yıllık bazda da yüzde 14,03'e ulaştı. Aylık TÜFE rakamının üstünde kalan iki ana ürün grubu var. Birincisi gıda ve alkolsüz içecekler ikincisi ise ulaştırma.
Gıda Kasım ayında yüzde 4,16, ulaştırma yüzde 4,51 oranında yukarı gelmiş.
TÜFE hesaplamasında yüzde 22,77 ağırlığa sahip gıda enflasyonu yıllık olarak yüzde 21,08'e, yüzde 15,62 ağırlığa sahip ulaştırma da yüzde 18,67'lere gelmiş.
PPK KRİTİK KARAR VERECEK
Maliyetlerdeki artışı yansıtan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) Kasım ayında yüzde 4,08, yıllık bazda yüzde 23,11 düzeylerine çıkmış. Üretimde aramal olarak yer alan gruptaki yükseliş yüzde 30'u aşmış. Aynı şekilde genellikle makine teçhizatlarından oluşan sermaye malları da yüzde 27,85 yukarı gelmiş. Malum her iki grup da toplam ithalatımızın neredeyse yüzde 90'nını kapsıyor.
Buradan da kur etkisinin enflasyon üzerindeki gücünü rahatlıkla görebiliyoruz.
Gelelim Merkez Bankası'na...
Çekirdek enflasyon olarak tanımladığımız ve Merkez Bankası'nın para politikalarında dikkate aldığı Özel Kapsamlı TÜFE B ve C gruplarındaki artış sırasıyla yüzde 13,72 ve yüzde 13,26. 24 Aralıkta toplantısı var Para Politikası Kurulu'nun. Enflasyon hedeflemesi rejiminin en temel farkı mevcut enflasyon oranına göre değil enflasyonu etkileyen unsurların gelecekte izleyeceği seyrin tahmini ile para politikasının şekillenmesi.
Eğer PPK enflasyonun yönünü aşağı çevireceğini öngörüyorsa politika faiz oranını sabit tutar ama diğer araçları ile sıkılaştırmayı sürdürebilir. Bu durumda kur baskısı artabilir. Kur baskısının artması ise yabancı sermaye girişlerini olumsuz etkiler. Dolayısıyla Merkez Bankası faiz artırımının bir kereye mahsus olmadığını göstermek için belki sembolik bir artış kararı da verebilir.
Gerçekten Kasım toplantısından daha kritik olacak 24 Aralık toplantısı.