Bireysel emeklilik mevzuatında öngörülen değişiklik bu hafta içinde Meclis komisyonundan geçti. En önemli değişiklik 18 yaş altı kişilerin de bizzat kendi adlarına sisteme katılabilmeleri.
Daha önce anne ve babalar çocuklarına birikim yapabilmek için ancak kendileri adına hesap açabiliyorlardı. Çünkü yasada fiil ehliyeti olmayanlar ibaresi olunca 18 yaş altı doğrudan sisteme dahil olamıyordu. Bu ibarenin çıkarılması ile engel de kalkmış oldu.
YÜZDE 25'İ DEVLETTEN
Sermaye Piyasası Kurulu'nda iken bireysel emeklilik çalışmalarını başlatmış ve ülke deneyimlerini incelemiştik. Şili modeli özellikle dikkatimizi çekmişti. Daha sonra Türkiye'nin iç dinamiklerine göre model tasarımı yapılmıştı. Ancak hukuki alt yapısının tamamlanması epey zaman aldı. Zaman zaman eleştirilere maruz kalsa da ekonomi ve finansal sistem üzerinde çok etkin rolü bulunuyor. Malum Türkiye'de emeklilerin imkanlarının yetersiz olduğu biliniyor. Bu yüzden bireysel emeklilik sistemi önemli bir destek rolü oynuyor, bir yerde sistemi tamamlayıcı bir görev üstleniyor.
Sistem başladığından bu yana devlet tarafından önemli avantajlar ile destekleniyor. Önce vergi teşviki uygulandı. Katılımcıların yaptıkları katkı payları gelir vergisi matrahlarının dışında tutuldu. Böylece katılımcılar hem daha az vergi ödemiş hem de bir üst vergi dilimine daha geç geçiş yapmış oldular. Toplamda da yıllık yüzde 30'u aşan vergi teşvikine ulaşmış oldular.
Sonrasında şu anda da geçerli olan devlet katkı payı uygulaması geldi.
Katılımcının sisteme yaptığı katkının yüzde 25'i de ek olarak devletten geliyor. Tabi bir üst limiti var. Bir katılımcının aylık en fazla alabileceği devlet katkı payı asgari ücret brüt tutarının yüzde 25'ini aşamıyor.
Yıllıkta da bu tutarın 12 katına denk geliyor üst sınır.
GETİRDİĞİ AVANTAJLAR
Aylık katkılar gibi doğrudan emeklilik şirketine giden devlet katkı payları da özel fonlarda nemalandırılıyor.
Bu fonlar müşterilerin risk profilleri ve getiri beklentilerine göre çeşitlendiriliyor. Devlet tahvilinden hisse senetlerine kadar bir dizi menkul kıymet bu fonlara konu olabiliyor.
Sistemi epey övdüm. Artık getirilecek değişikliğe geçeyim.
18 yaş altında herkes adına bireysel emeklilik sözleşmesi düzenlenebilecek.
Nasılsa aile büyüklerinden birisi çocuğu için kendi adına hesap açabiliyordu. Ne fark var diyebilirsiniz.
Tabi fark var. Birincisi alınacak devlet katkı payı yukarıda kısaca özetlediğim gibi bir üst sınıra ulaştığında devlet teşviki alamayacak.
Oysa farklı bir kişi adına sözleşme olursa ayrı değerlendirileceği için toplamda limiti aşmamış olacak ayrı hesaplar sayesinde.
İkincisi daha da önemli bir fark... Kanun değişikliğinden sonra yönetmelikler çıkacak ve detaylar belirlenecek. Büyük olasılıkla 18 yaş altı katılımcıların emeklilik koşulları değişecek. Şu an sistemden kayıpsız çıkmanın koşulları 10 yıl ve 56 yaş.
Dolayısıyla BES'e 18 altı yaşlarda katılan birisi yaklaşık 40 yıl ödeme yapmak zorunda. Bu da pek mümkün görünmüyor. Çıkarılacak yönetmelikte yine büyük olasılıkla geç katılımcılar eğitimleri için sözleşmeyi bozmadan ihtiyaçlarını karşılayabilecekler.
Bireysel emeklilik sistemi uygulaması ne kadar yaygınlaşırsa ekonomiye o kadar katkı yapacak. Özellikle düşük olan tasarruf düzeyinin yükselmesinde önemli rol oynayacak.
Bugüne kadar olduğu gibi.