Para Politikası Kurulu son toplantısında bazı makroihtiyati politikalara başvuracağına vurgu yapmış ve detay vermemişti. Politika faiz oranı aracı -deyim yerinde ise- askıya alındığı için, "Ne olabilir makroihtiyati politika setinden kastı?" sorusunun ilk akla gelen yanıtı zorunlu karşılıklar idi. Nitekim toplantıdan yaklaşık bir hafta sonra bu yönde bir adım geldi Merkez Bankası'ndan.
Cumartesi günü yayınladığı basın duyurusu ile bazı kredi türleri hariç olmak üzere, Türk Lirası cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredilere zorunlu karşılık uygulamasına tabi tuttu. Böylece ilk kez bankaların ve diğer bazı finans kuruluşlarının varlık tarafına bu şekilde bir yükümlülük gelmiş oldu.
Diğer bir değişiklik ise döviz mevduatları ile ilgili... Bu bağlamda yabancı para mevduat ve katılım fonu zorunlu karşılık oranları, gerçek kişi dönüşüm oranına göre farklılaştırılmış.
Dönüşüm oranları mevcutlara ek olarak 300 ve 500 baz puan zorunlu karşılık uygulanmasına tabi olacak.
KAYNAK MALİYETİNİ YÜKSELTİYOR
Bu arada Merkez Bankası liralaşma politikası çerçevesinde zorunlu karşılıklarla ilgi daha önce bir adım atmıştı.
Şöyle bir açıklaması vardı: "Türk lirası yükümlülükler için tutulan zorunlu karşılıkların sadece Türk lirası ile tesisi prensibi doğrultusunda, döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı 2021 yılı Ekim ayında sonlandırılmış olup, standart ve hurda altın olarak tesisinin de 2022 yılında kaldırılması planlanmaktadır." Her yazımda yapmaya gayret ettiğim gibi, yine teknik boyutu ile ilgili kısa bir hatırlatma için parantez açayım. Zorunlu karşılık; banka ve finans kuruluşlarının aldıkları mevduatların ve diğer bazı kaynak edinimi sağlayan araçların belirlenmiş bir oranı, Merkez Bankası'na verilmesini ifade ediyor. Böylece bankaların kendilerine gelen kaynakları kredi olarak kullanırken miktarsal olarak kontrol edilmesi amaçlanıyor. Sıkılaştırıcı yönde para politikası uygulandığında oran yükseltiliyor, genişleyici para politikalarında da tam tersi oran düşürülüyor.
Kısa hatırlatmadan sonra detaylara dönelim...
Dikkat ettiğiniz gibi yükümlülük tarafında uygulanan zorunlu karşılık, bu sefer bankaların aktifi olarak değerlendirdiğimiz kredilere getirilmiş. Bunun yanı sıra KOBİ'lere kullandırılan krediler, esnaf kredileri, ihracat, yatırım kredileri, tarımsal krediler ve kamu kurum ve iştiraklerine kullandırılan krediler aynı zamanda mali kuruluşlara kullandırılan krediler ve kurumsal kredi kartları dışarıda tutulmuş.
OLASI SONUÇLAR
Peki, sonuçları neler olabilir?
Kuşkusuz kredi maliyetleri artacak.
Zaten amaç da bu... Mümkün olduğunca kredi hacmindeki artışı sınırlandırabilmek...
Bankaların aktiflerindeki istisna tutulanlar dışındaki kredi hacmi dikkate alındığında kredi kullananlar açısından kredi maliyetlerindeki artış en az 2 puanı bulabilir.
İkincisi döviz tevdiat hesaplarına sahip olan gerçek kişilerin banka nezdinde maliyetleri artmış olacak.
Üçüncüsü kısmen de olsa büyüme hızına biraz olumsuz yansıyacak. Çünkü Merkez Bankası bu adımı ile bir nebze sıkılaştırmaya gitmeye çalışıyor. Malum faiz indiriminden beri politikalarında fiyat istikrarından öte büyümeye odaklandığını biliyoruz. Gerçekten zaman ilerledikçe Merkez Bankası açısından her geçen gün tercihler daha da zorlaşıyor. Büyümeye odaklandığında enflasyon kontrol dışında kalıyor. Enflasyona odaklandığında ise işsizlik yükseliyor. Sonuçta çok gerilemiş olan reel gelirler daha da düşecek ve tasarruf açığı tırmanacak.