Bildiğiniz üzere Sosyal Güvenlik Kurumu olarak yasalar çerçevesinde tüm vatandaşlarımıza doğumdan ölüme kadar birçok konuda sigortacılık hizmeti sunmaktayız. Sosyal sigortanın sağladığı haklardan yararlanır iken sosyal güvenlik yasalarının ortaya koyduğu bazı yükümlülüklerin de yerine getirilmesi gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu olarak görevlerimizden biri de vatandaşlarımızın ve işverenlerin bu yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini, gerek sistem üzerinden gerekse yerinde yapılan denetimler ile kontrol etmektir. Bu anlamda gerçekleştirdiğimiz denetimlerin temelini ise kurum zararının ve haksız menfaatlerin oluştuğu; kayıt dışı istihdam, anlaşmalı boşanma ve sahte sigortalılık konuları oluşturmaktadır. Genel olarak baktığımızda ülkemizde maalesef sahte işyeri ve sahte sigortalılık gibi konuların gündemimizi yoğun olarak meşgul ettiği görülmektedir.
İKİ ŞEKİLDE YAPILMAKTADIR
Bir işyerinde çalışan kişilerin sigortalı olabilmesindeki en önemli unsur işçi ile işveren arasında bir hizmet akdinin olması ve bunun gereği olarak da bu işyerinde FİİLEN çalışmaktır.
Yani 4/a statüsünde sigortalılığın temeli bir işyerinde FİİLEN çalışmaktan geçer.
Bu bağlamda sahte sigortalılığı iki şekilde değerlendirebiliriz. Bunlardan birincisi fiilen mevcut olan, yasal olarak faaliyet gösteren bir işyerinde, çalışıyormuş gibi gösterilerek ve sigorta bildirimlerinin yapılması ve parasal olarak primlerinin gerçekten ödenmesidir. Bu yola başvuran kişiler genel olarak primlerin Kurumumuza yatırıldığını ve fiili çalışmanın önemli olmadığını düşünüp yanılgıya düşmektedirler.
İkinci yol ise fiilen mevcut olmayan ve sadece kağıt üzerinde mevcut olan işyerlerinden, gerçekte fiilen çalışmayan kişilerin sigorta bildirimlerinin yapılması ancak parasal olarak primlerinin ödenmemesidir. Sahte sigortalı olan kişiler, dolandırıcılara ödedikleri paraların prim olarak Kurumumuza yattığını sanmakta ancak dolandırıcılar ödenen bu paraları kuruma ödemeyerek daha sonra ortadan kaybolmaktadır.
Sahte sigortalılıktan sağlanan haksız kazançtan yalnızca ilgili kişi faydalanmamakta, o kişinin vefatı halinde hak sahiplerine de haksız olarak dul ya da yetim aylığı bağlanarak sağlık yardımlarından faydalandırılmakta olup işverenlerimizde çeşitli destek ve teşviklerden faydalanmak için bu yola başvurabilmektedir.
Bu nedenle sahte sigortalılık sosyal güvenlik harcamalarının ve sosyal güvenlik açığının artmasına neden olmakta ve sıkı bir şekilde takip edilmektedir.
NEDEN BU YOLA BAŞVURULUYOR?
Sahte sigortalılık yoluna başvuran kişiler genel olarak yasaların sağlamış olduğu tüm haklardan en kısa sürede faydalanma amacı gütmektedirler.
Başvuru nedenlerini genel olarak tasnif etmek gerekirse;
Tedavi giderleri ağır masraf gerektiren hastalığa yakalanan ya da analık sigortası yardımlarından faydalanmak isteyen kişiler.
4/B (Bağ-Kur) kapsamında prim ödediği halde, 4/A (SSK) kapsamında emekli olmak için son 1.260 günlük primini başka bir yerde sigortalı olarak gösteren kişiler.
Emeklilik şartlarından biri olan prim ödeme gün sayısını tamamlamak isteyen kişiler.
Bazı sigorta ve vergi teşviklerinden faydalanmak ve asgari işçilik uygulamasındaki barajı doldurmak isteyen işverenler,
Özellikle memurların eş durumu nedeniyle tayininin yapılabilmesi için eşini çalışıyormuş gibi göstermesi gibi çeşitli nedenler kişileri bu yola sevk etmektedir.
Bu nedenler sonucunda kişiler genellikle bir tanıdıklarına müracaat ederek onların yanında çalışıyormuş gibi kendilerini sigortalı göstermesini istemekte, ya da bu işi meslek edinen dolandırıcıların ağına düşerek, belli bir miktar ücret karşılığında kendilerini bir işyerinde sigortalı olarak göstermelerini istemektedirler.
Dolandırıcılar ise genellikle sahte işyerlerinden bu kişilerin bildirimlerini Kurumumuza yapmakta ancak primlerini ödememektedirler. Böylece sahte sigortalı olan kişi sistem üzerinden günlerini kontrol ettiğinde sigortalı olduğunu görmekte ve her ay dolandırıcılara para ödemeye devam etmektedir.
Bu konunun farklı bir boyutu da işveren yönüdür. Sigorta ve vergi teşviklerinden faydalanmak isteyen işverenler, herhangi bir işte çalışmayan tanıdıklarını sigortalı olarak göstermekte ve teşviklerden yararlanmak istemektedir. Ya da kendi işyerinde fiili olarak çalışan işçilerini, ödemesi gereken primin daha altında bir ücretle sahte bir işyerinde sigortalı göstermektedir.
Böylece işveren daha az prim ödemekte ve fiili olarak çalışan işçi de sistemden kontrol ettiğinde sigortalı olarak gözükmektedir.
SAHTE İŞLEM NASIL ANLAŞILIR?
Sigortalılarımızın Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerimizden aldıkları Tescil ve Hizmet Dökümünün sol tarafında, denetimlerimiz sonucunda sahte olduğu tespit edilen çalışmalar (S) kodu ile işaretli olarak yer almaktadır. Ayrıca sigortalılarımız Kurumumuz web sayfasından ya da E-devlet üzerinden hizmet dökümlerini kontrol ettiklerinde sigortalı bildirimlerinin yapıldığı işyerlerinin sicil numarası ve unvanlarını görebilirler ve doğru işyerinden bildirilip bildirilmediklerini kontrol edebilirler.
YASAL FAİZİYLE GERİ ALINIYOR
Yukarıda saydığımız tanımlar içerinde yer alan ve çalışmaları fiili olmadığı halde Kurumumuza bildirilen kişilerin sahte çalışmaları iptal edilmekte, eğer kişi emekli ise ödenen emekli aylıkları ve sağlık giderleri yasal faiziyle birlikte geri alınmaktadır.
Yasal ve gerçek işverenlerimizin işyerlerinde sahte sigortalılık tespit edilmesi halinde, teşvikler, destekler yasal faizi ile geri alınmakta ayrıca bir yıl süreyle devletin sağladığı tüm destek ve teşviklerden men edilmektedir.
İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü olarak sahte sigortalı çalıştıran işyerlerine yönelik denetimlerimiz tüm hızıyla devam etmektedir.
İleride telafisi mümkün olmayan durumlarla karşılaşılmaması için vatandaşlarımızın bu gibi kanun dışı yollara başvurmamasını, duyarlı vatandaşlarımızın da, bu ve benzeri şekilde kanun dışı işlemler yaparak haksız bir şekilde kazanç elde edenleri, "ALO 170" hattına bildirmelerini beklemekteyiz.