5510 sayılı Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunumuz gereğince gerekli şartları sağlayan çalışanlara yaşlılık aylığı bağlanmakta ve bu kişilerin vefatı halinde, varsa hak sahiplerine gerekli şartları sağlamaları koşulu ile dul veya yetim aylığı bağlanmaktadır.
Yaşlılık aylığı alırken vefat eden sigortalıların son aylıkları bazı durumlarda yersiz ödeme olmakta ve hak sahiplerinden tahsil edilmektedir. Bu yazımda vefat eden sigortalının son aylığının hangi durumda yersiz ödeme olduğu hakkında bilgiler vereceğim.
Bildiğiniz üzere sigortalıya ve hak sahiplerine bağlanan gelir ve aylıklar, Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen dönem ve tarihlerde her ay peşin olarak ödenir. Ödeme günü cumartesi gününe rastlayan grubun ödemesi cuma, pazar gününe rastlayan grubun ödemesi pazartesi günkü grup ile birleştirilerek yapılır. Ödeme tarihi belirlenirken emeklilerin tahsis numaralarının son hanesine bakılır. 4/A kapsamında emekli olan kişiler tahsis numarasının son hanesine göre aylıklarını her ayın 17'si ile 26'sı arasında almaktadırlar.
TAHSİS NUMARASININ SON HANESİNE GÖRE
Yukarıda da bahsettiğim gibi gelir ve aylıklar sigortalı ve hak sahiplerine peşin olarak ödenmektedir.
Örneğin 01.03.2020 tarihi itibarı ile yaşlılık aylığını hak eden bir kişinin tahsis numarasının son hanesine göre aylık ödeme günü her ayın 17'sine denk geldiyse ilk aylığı gönderilirken 01.03.2020 - 16.03.2020 tarihleri arası için 16 günlük bir kısıt ödeme ve 17.03.2020 - 16.04.2020 tarihleri arası için de 1 aylık maaş peşin olarak ödenmektedir.
Sigortalıların aylıklarını peşin olarak nasıl aldıklarına açıklık getirdikten sonra vefat halinde aylıkların nasıl yersiz ödeme halini aldığını açıklamaya çalışalım. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğine göre ödeme günü öne alınanlar ile durum değişikliği veya ölüm hâlinde sigortalı ve hak sahiplerine durum değişikliği veya ölüm tarihine ait Kanunda belirtilen ödeme döneminde peşin ödenen gelir ve aylıklar geri alınmamaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken husus sigortalının aylık ödeme tarihinde (tahsis numarasının son rakamına göre belirlenen tarih) peşin ödenen aylığı hak etmiş olmasıdır. Yine örnek üzerinden açıklamaya çalışalım.
4/A emeklisi bir kişinin emeklilik numarasının son rakamı "4" olup, aylıklarını her ayın 24'ünde almakta olsun. Bu kişi, 2020/Mart dönemi aylığını 24/3/2020 tarihinde almış ve 26/3/2020 tarihinde vefat etmiş ise hak sahiplerine ölüm tarihini takip eden ay başından yani 1/4/2020 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanacaktır.
Müteveffaya 24/3/2020 tarihinde ödenen aylık 2020/ Mart aylığı olup, süre olarak 24/3/2020-23/4/2020 süresini kapsamaktadır. Bu durumda 1/4/2020-23/4/2020 süresinde yapılan ödeme ilgili yönetmelik gereğince sahiplerinden geri alınmayacaktır.
Yukarıdaki örnekteki emeklinin aylığını almadan 15/3/2020 tarihinde vefat etmesi halinde, hak sahiplerinin ölüm aylığı yine ölüm tarihini takip eden ay başından yani 1/4/2020'den başlatılacak ancak, en son hak edilen aylık 24/2/2020-23/3/2020 süresine ait 2020/Şubat dönemi aylığı olup, 2020/Mart dönemine ait (24/3/2020-23/4/2020) aylıktan ölüm aylığının başlangıç tarihine kadar geçen süreye ilişkin 24/3/2020-1/4/2020 süresi için herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.
FAZLA VE YERSİZ ÖDEME OLUŞMUYOR
Ancak burada yaşanan asıl sorun; ilgili mevzuatlar ve yapılan anlaşmalar gereğince emeklilerin aylıklarının ilgili aybaşından itibaren sisteme aktarılması ve vefat eden sigortalının ölüm tarihinin nüfus sistemine işlenmesi aşamalarında geçen süreden kaynaklanmaktadır.
Uygulamaya bakıldığında örneğin her ayın 17'sinde maaşını hak eden emeklinin aylığı bu tarihten en az 5 gün önce bankaya gönderilmekte olup bu kişinin ayın 15'inde vefat etmesi halinde, hak sahipleri bu aylığı banka hesaplarında gördüklerinde hak edilmiş aylık olarak düşünmektedirler.
Ancak yukarıda açıkladığım üzere bu aylık hak edilmiş aylık olmayıp bu paranın ilgili maaş hesabından çekilmesi halinde yersiz ödeme olarak hak sahiplerinden geri alınmaktadır. Hak sahiplerinin bu parayı çekmeyip hesapta bırakmaları halinde ise ölüm kaydının nüfus kayıtlarına işlenmesine müteakip bu aylık sistem tarafından Kurum hesaplarına geri alınmakta böylelikle fazla ve yersiz ödeme oluşmamaktadır.
Özetleyecek olursak; eğer emekli kişi tahsis numarasının son hanesine göre belirlenen aylık ödeme tarihinden önce vefat ederse o ay hesaba yatan aylık hak edilmemiş, ödeme tarihinde yada daha sonra vefat edilmesi halinde ise aylık hak edilmiş olmaktadır.