Türkiye'de milyonlarca çalışan iki konuda çok hassas. Birincisi tazminatını alabilmek ikincisi de zamanı geldiğinde emekli olabilmek.
Tazminat konusunda 'fon' çalışmaları sürüyor. Ancak hala mevcut kurallara göre tazminatlar ödeniyor. Bunun için de öncelikle en az 1 yıl çalışmış olmak ve kendi kusuru dışında işten ayrılmak gerekiyor.
İş Kanunu hem işverene hem de çalışana 'haklı fesih' ismi verilen bir hak da tanıyor. Buna göre işçi istifa etse de tazminat alıyor, işveren de tazminat ödemeden çalışanı çıkartabiliyor.
Haklı fesih üç ana konuda gerçekleşiyor. 1) Sağlık sebepleri, 2) Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri 3) Zorlayıcı sebepler.
İşçi işin niteliğinden dolayı sağlığını kaybeder ya da tehlikeye düşerse, çalışanlardan bir bulaşıcı hastalık kapma durumu olursa tazminatını alarak ayrılabiliyor.
İkinci bölümde ise sözleşmeye aykırı bir muameleye tabi tutulması (örneğin maaşını zamanında ve tam alamaması, söz verilen işin dışında işte çalıştırılması gibi), işverenin işçinin ailesine veya kendi şahsına şeref kırıcı bir davranışta bulunması ya da işverenden ya da iş arkadaşlarından cinsel tacize uğraması durumunda tazminatını alıp ayrılabiliyor.
Üçüncü bölümde ise işyerinde bir haftadan fazla işin durması yine tazminat hakkı doğuruyor.
ALKOLİK İŞÇİ ATILIYOR
Yukarıda saydığımız haklı fesih hakkı işverenler için de tanınmış durumda. Yani işveren de sağlık sebepleri, ahlak iyi niyet kurallarına uyulmaması ve zorlayıcı sebeplerle tazminatsız işçisini atabiliyor. İşçi derli toplu olmayan hayatından ya da içkiye düşkünlüğünden tedavi olamayacak bir hastalığa yakalanması, çalışamayacak duruma gelmesinin sağlık kurullarınca tespiti ile tazminatsız atılmasının yolu açılıyor. Yine işçinin işveren ya da çalışma arkadaşlarına cinsel tacizde bulunması, şeref ve haysiyetlerine yönelik saldırısı, işyerine sarhoş gelmesi gibi durumlarda da tazminatsız atılabiliyor. Buna izinsiz iki gün işe gelmemek, 7 günden fazla hapis cezası almak, verilen ödevleri yapmamak, hırsızlık yapması verilen cihazları hasara uğratması gibi sebepler de tazminatsız atılmanın nedeni olabiliyor.
'ÖDEYEMEM' DENİLEMEZ
YUKARIDA saydıklarımızın dışında çalışanlar için kıdem tazminatını istifa ederek almanın birkaç yolu daha var.
Bunlar şöyle:
1- 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar 3.600 günü doldurmuşlarsa SGK'dan yazı alarak tazminat talep edebilir 2- Evlenen kadınlar bir yıl içinde müracaat ederek tazminatlarını alabilir 3- Askere gidenler tazminat alabilirler 4- Emeklilikleri dolanlar ayrılırken tazminatlarını alırlar
30 GÜN SAYILIYOR
İki ayrı yerde sigortalı olarak çalışıyorum. Bu durumda ben erken emekli olabilir miyim? Günlerim nasıl sayılıyor?
Adil SARIYILDIZ
Sosyal güvenlik sistemimiz bir kişinin birden fazla işyerinde sigortalı olarak çalışmasına izin veriyor.
Böylece her iki işyerinde de 30 günlük sigortanız yatırılabilir. Bu durum size 60 gün kazandırmıyor maalesef. Kaç işyerinde çalışırsanız çalışın o ay için 30 günlük prim hesabınıza geçiyor. Ama bir yerde 20 diğerinde 10 gün çalışılıyorsa bunun toplamı 30 geçerli oluyor.
Burada iki yerden de kazanç bildirildiği için prime esas kazancınız artıyor. Bu da ileride emekli maaşınızı artırıcı bir etken oluyor. Ama çok yerde çalışıyor olmak erken emeklilik imkanı vermiyor.
İKİNCİ EMEKLİLİK HAKKI
Emekli olduktan sonra tekrar çalışmaya başladım. Şu anda primlerim yatırılıyor. Süreyi doldursam tekrar emekli olabilir miyim? Hüseyin CANDAŞ
Sigortalıların emekli olduktan sonra çalışmaları mevzuatımızda yer buluyor. Bu çalışanlarımız için yatırılan primler Sosyal Güvenlik Destek Primi adıyla yatırılıyor. Bu primler de normal çalışanlar için yatırılan emekliliği gerektirecek primlerden farklı. Sadece sağlık ve iş kazalarıyla ilgili güvence sağlıyor. Dolayısıyla emekli olduktan sonra yapılan çalışmalar ikinci bir emeklilik sağlamıyor. Ancak onun dışındaki tüm haklarınız (izin, tazminat gibi) diğer çalışanlardan farksız.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
18.12.1977 doğumluyum. 10.01.1997'de sigortalı oldum. 4800 prim günüm var. Şu an çalışmıyorum. Sigortadan sonra 2 çocuğum oldu. Ne zaman emekli olabilirim? Arife AVCI
20 yıl 53 yaş ve 5900 prim günü şartlarınız var. Yılınız 2017'de dolacak. Priminiz eksik. İki çocuk için 1440 gün borçlanma hakkınız var. 1.100 günün borçlanıp 18.12.2030'da emekli olabilirsiniz.
10.01.1968 doğumluyum. 01.01.1987 tarihinde sigortalı olarak çalıştım. 8 binden fazla günüm var. Halen çalışıyorum. Ne zaman emekli olurum Sinan YERLİ
25 yıl 50 yaş ve 4375 prim günü şartlarınız var. Yıl ve prim tamam.Yaşınızın dolacağı 10.01.2018'de emekli olursunuz.
25.10.1986 yılında sigortalı oldum. 20.12.1967 doğumluyum. Aralıksız çalıştım. Ne zaman emekli olurum?
25 yıl 49 yaş ve 5300 prim şartınız var. Yılınız tamam priminiz de muhtemelen dolmuş. Bu yıl 20 Aralık'ta yaşınız da tamamlanıyor.
Yıl bitmeden müracaatınızı yapın. Hayırlı olsun.