Türkiye uzun zamandır kayıt dışı istihdamla önemli bir mücadele veriyor. Daha önce yüzde 50'lere dayanan oran şimdi yüzde 30'lar seviyesine geriledi. Ancak hem sigortasız işçi çalıştırma hem de gerçek maaşı gizleyip asgari ücretten gösterme şeklindeki 'gizli kayıt dışılık' devam ediyor.
Çalışanlar eskiden işini kaybetme korkusu ile buna razı oluyordu ama artık çaresiz değiller. Kurumlarımız bu konuda çalışanların yanında.
İşveren için de artık prim ve vergi yükleri eskisi kadar çok değil. Çünkü yapılan istihdam teşvikleriyle bu yüklerin bir kısmını devlet karşılıyor. O yüzden çalışanın hakkını çalıp devletten vergi ve prim kaçırmaya gerek yok. Zaten bunun cezaları da çok ağır.
Okurlarımızdan bu konuda çok fazla soru geliyor.
Genellikle işe girmelerine rağmen sigortalarının yapılmadığını, bunun farkına hastaneye gittiklerinde vardıklarını belirtiyorlar.
İşverenin işe aldığı işçiyi işe başlatmadan 1 gün önce Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirme zorunluluğu vardır. Kayıt dışı istihdam ekonomimize zarar verdiği gibi çalışana ve işverene de zarar veriyor.
Çalışan açısından baktığımızda;
Sağlık hizmetlerinden faydalanamazlar.
Kendileri yararlanamadığı gibi eş ve çocukları da yararlanamaz. İş ve meslek kazalarında zorluklar yaşarlar.
Primleri yatırılmadığından emeklilik süreleri uzar. İleride alacakları emekli maaşı düşük olur.
Kıdem tazminatı, mesai alacağı gibi konularda hak talep etmeleri zorlaşır.
İzin kullanamadıklarında bunu ispat etmeleri zorlaşır.
İşten ayrıldıklarında işsizlik maaşı alamazlar.
Gerçek maaşları bordroda gizleniyorsa bu kez emekli maaşı, kıdem tazminatı gibi birçok haklarını düşük olarak alırlar.
İşverenler için de kayıt dışı istihdam büyük kayıplara yol açıyor. Bu şekilde vicdani sorumluluk bir yana tespit edildiğinde çok ağır para cezaları onları bekliyor.
Gerçek maaşı bordroda gizlediklerinde yine hapis cezası ile de karşı karşıya kalabilirler. Ayrıca devletin sağladığı birçok teşvik ve destekten mahrum kalırlar.
İşyerinde sigortanız yapılmıyorsa bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu'na, bildirebilirsiniz. Buna imkan yoksa ALO 170'i arayarak durumu iletebilirsiniz.
Yine internetten BİMER'e yazıp durumu anlatabilirsiniz.
Eğer artık işyerinde çalışmak istemiyorsanız iş mahkemesine hizmet tespit davası açarak sigortasız çalışmış olduğunuz dönem için sigorta tescilinizin yapılmasını talep edebilirsiniz.
YETİME MAAŞ ŞARTLARI VAR
Eşimden ayrıldım ve tekrar evlenmedim.
SSK'dan emekli maaşı alıyorum. Yine SSK'dan emekli olan babam vefat etti. Babamdan ayrıca SSK maaşı alabilir miyim?
Nesrin CANDAN
Kız evlatlarının anne veya babadan yetim maaşı alabilmeleri için bazı şartlar vardır.
Bunlar, evli olmamak, kendi adına sigortalı çalışıyor olmamak ve yine kendi çalışmalarından dolayı emekli aylığı almıyor olmak. Evli olmasanız da, kendi emekliliğinizden ötürü babanızdan ya da annenizden ölüm aylığı alamazsınız.
Yetim maaşının dışında ölen eşten maaş alma durumu olduğunda dul eşin emekli olması ya da bir işyerinde sigortalı çalışması engel teşkil etmiyor. Ancak yetim maaşında geliri olmamak gerekiyor.
30 günde başvurun
İşsizlik maaşı almak için müracaat edeceğim.
Bunun bir süresi var mı? Ne zaman müracaat etmem lazım. Kaç ay maaş alacağım?
Sinan CEM
İş sözleşmenizin feshedildiği tarihten sonra en geç 30 gün içinde müracaat etmeniz gerekiyor. En yakın İŞKUR'a gidip müracaat edebileceğiniz gibi internetten de başvurabilirsiniz. 30 günlük süre hak düşürücü bir süre değil. Ancak bu süreyi geçirirseniz alacağınız maaş süresi azalacaktır. Örneğin 10 ay maaş alacaksanız 2 ay sonra başvurursanız 8 maaş alırsınız. Bu yüzden zamanında başvurmak sizin yararınıza olacaktır. Maaş alacağınız süre son 3 yıldaki prim gün sayınıza göre belirleniyor. 6, 8 ve 10 ay şeklinde ödeniyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
1967 doğumluyum.
1989 Mart ayında sigortalı oldum. Şu anda 5100 günüm var. Çalışmaya devam ediyorum. Emeklilik şartlarım nedir?
Hüseyin ARMA
25 yıl 51 yaş ve 5450 gün şartlarınız var. Yılınız tamam yaşınız bu sene dolacak.
Ancak 350 gün daha prim ödemeniz lazım. Primi tamamlayıp emekli olursunuz.
10.03.1993 tarihinde sigortalı oldum.
1973 doğumluyum. Aralıksız çalıştım primim tamamlandı. Ne zaman emekli olurum.
Süheyla TEKİN
20 yıl 49 yaş ve 5600 gün şartlarınız var. Yılınız ve priminiz tamam. Yaşınızın dolacağı 2022 yılında doğum gününüzde emekli olursunuz.
1982 doğumluyum.
2004 yılında sigortalı olarak çalışmaya başladım. Halen çalışıyorum. Emeklilik imkanım var mı?
Mehmet Ali KAYA
İşe giriş tarihinize göre 60 yaşınızda ve 7 bin gün primi tamamlayarak emekli olabilirsiniz.