Çalışan emekliye izin ve tazminat hakkı

Türkiye'de emeklilik dolayısıyla 12.3 milyon kişiye ödeme yapılıyor. Bunların bir kısmı dul ve yetim maaşı olsa da emekli sayımız 130 ülkenin nüfusundan yine de daha fazla. Özellikle 90'lı yıllardaki erken emeklilik şartları sebebiyle Türkiye'de genç emekli sayısı da oldukça fazla. Dolayısıyla emekli olduktan sonra çok sayıda vatandaşımız ya kendi iş yerini kuruyor, ya da bir şirket bünyesinde çalışmaya devam ediyor. Çalışmaya devam oranı Bağ-Kur emeklilerinde daha fazla görülüyor.
Yine birçok emekli çocuk okutuyor, kirada oturuyor, ev geçindiriyor. Dolayısıyla yıllarca çalıştıktan sonra dinlenmesi gereken bir zamanda, mecburen iş aramaya başlıyor.
Çalışan emekli istatistiklerine baktığımızda da üç emekliden birinin çalıştığını görüyoruz. Sayıların detaylarına indiğimizde erkek emeklilerin kadınlara oranla daha çok çalışmayı sürdürdükleri ortaya çıkıyor. Çalışan emeklilerin özellikle 55 yaş altında yoğunlaştığını görüyoruz.
HAKLAR AYNI FAKAT
Emekli çalışanların diğer çalışanlardan hiçbir farkı yok. Yani izinleri, tazminatları aynı şekilde hesaplanıyor. Emekli bir çalışan da diğerleri gibi 1 yıl dolduktan sonra işten çıkartılırsa, kanunun tarif ettiği ihbar ve kıdem tazminatını brüt maaş üzerinden alıyor. Ayrıca izin günleri de yine diğer çalışanlar gibi kıdemlerine göre belirleniyor. Hatta 50 yaşından büyük olanlar için kıdemine bakılmaksızın 20 günden az izin verilemiyor. Yani emeklilerin diğer çalışanlardan ayrı tutulması söz konusu olmuyor. Çalışma şartlarının detaylarına bakalım...
BİR İŞE GİRENLER
Siz herhangi bir kurumdan emekli oldunuz. Sonra gidip bir şirkette SSK kapsamında yani 4A'lı olarak yeniden çalışmaya başlayabilirsiniz. Bu durumda emekli maaşınızdan hiçbir kesinti yapılmıyor. Ancak işveren sizin için yine de SGK'ya bir prim ödüyor. Kayıt dışı çalışma söz konusu olmuyor. Burada ödenen primler emekli olduğunuz için size ikinci bir emeklilik kazandırmadığı gibi, maaşınızı artırıcı bir katkısı da bulunmuyor. O yüzden emekli çalışanlar hastalandıklarında ya da raporlu olduklarında diğer çalışanlar gibi rapor parası almıyor. Sadece iş kazası ve meslek hastalıklarında ödeme ortaya çıkıyor.
KENDİ İŞİNİ KURANLAR
Emekli olduktan sonra kendi işinizi kurmaya karar verdiniz, ya da bir şirkette ortaklık yapmak istediniz. Burada uygulanan sistem değişiklik gösteriyor. Açtığınız işyeri ya da şirket ortaklığı sizi Bağ-Kur kapsamına alıyor. Bugüne kadar bu emeklilerimizin maaşından yüzde 15 oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi kesintisi yapılıyordu. Bu kesinti öncelikle yüzde 10'a düşürüldü. 2016 Ocak ayında çıkartılan bir yasa ile de tamamen kaldırıldı. Kendi adına çalışan hiçbir emekliden artık bu kesinti yapılmıyor.
MEMUR OLANLAR
Emekli olduktan sonra kamu kurumlarında çalışmaya başlayanların maaşlarının tamamı kesiliyor. Buna dikkat etmekte fayda var.
ÇİFT TAZMİNAT ALINABİLİR Mİ
Emekli çalışanlar için çifte tazminat durumu söz konusu oluyor. Bir işyerinde çalıştıktan sonra emekli olanlar kıdem tazminatını alabiliyor. Son işyerinde en az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla ne kadar kıdemi varsa o kadar tazminat ödeniyor. Daha sonra bir başka iş yerinde de bir yılı doldurup kendi istek ve kusuru dışında çıkartılırsa bu kez ikinci tazminatı da alabiliyor.
ENGELLİYE ERKEN EMEKLİLİK
01.07.1990 sigorta girişim var, vergi indirimine başvurdum. Yüzde 40 rapor alırsam 1. 2. 3. derece fark eder mi? 3600 tam sigortam var. Turgay TİRYAKİ
Engelliler için erken emeklilik imkanı bulunuyor. Bunun için en az yüzde 40 vergi indirimi almak gerekiyor. Ancak emeklilik tarihi engellilik oranına göre değişiyor. O yüzde üç ayrı derece şeklinde tarihler belirleniyor. Yüzde 80 ve üzeri rapor birinci derece, yüzde 60-79 arası ikinci derece, yüzde 40-59 arası ise üçüncü derece olarak belirleniyor. Siz yüzde 40 vergi indirimi alırsanız işe giriş tarihinize göre, 15 yıl ve 3600 gün şartlarıyla emekli olursunuz. 15 yıl ve 3.600 gününüz dolmuş. İndirimi aldığınız takdirde emekli olabilirsiniz.
15.10.2001 tarihinde sigortalı olarak çalışmaya başladım. Hiç ara vermeden 17 yıldır çalışıyorum. 6 bin gün primim oluştu. Doğum tarihim 06.12.1980. Bu durumda benim emeklilik şartlarım nasıl oluşur? Süheyla TEKİNYILMAZ
İşe giriş tarihinize göre emeklilik için 7 bin gün prim ödeyip 58 yaşınızı doldurmanız gerekiyor. Yani 1.000 gün daha çalışıp 06.12.2038 tarihinde emekli olabilirsiniz.