"Önümüzdeki ay işyerinden çıkacağım ve işsizlik maaşına başvurmayı düşünüyorum. İşsizlik maaşı almak için ne zaman müracaat etmek lazım. Bunun bir süresi var mı? İki ay sonra başvurmak ne kaybettirir?" Tülin KASAPÇI
Türkiye'de çalışanların güvencelerinden birisi de işsizlik maaşı. İŞKUR kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılan ya da haklı fesihle ayrılan çalışanlara son 3 yıldaki prim gün sayılarına göre 10 aya kadar maaş ödüyor. Bu yüzden öncelikle hatırlatalım işsizlik maaşı alabilmeniz için kendi isteğiniz ve kusurunuz dışında çıkartılmanız lazım. Ayrıca son 3 yılda da 600 gün priminizin olması isteniyor. Son 120 günde de aynı işyerinde hizmet akdinizin sürmesi şartı var.
ASGARİ ÜCRETE BAKILIYOR
Bu maaşın sınırları geçerli asgari ücrete göre belirleniyor ve en düşüğü brüt asgari ücretin yüzde 40'ı, en yükseği ise yüzde 80'i kadar oluyor. Bundan sadece damga vergisi kesiliyor.
Bu yıl rakamlar bin 15 ile 2 bin 31 lira arasında uygulanıyor.
Bu parayı almak için mutlak surette İŞKUR'a başvurmak gerekiyor. Başvurular eskiden doğrudan yapılırken, şimdi internet ortamında da oluyor.
SÜRE SINIRI VAR
Ancak burada çalışan için 30 günlük kritik bir süre var. İşten ayrıldıktan sonra en geç 30 gün içinde İŞKUR'a başvuru şartı bulunuyor. Bu süreyi geçirmemek hak ettiğiniz parayı tam olarak almanız demek. Bu süreyi ne kadar geçirirseniz alacağınız para o kadar azalacak.
Örneğin; bir çalışan son 3 yılda 900 gün prim biriktirmişse, ona 8 ay maaş verilecek. Eğer 30 gün yerine 60 gün sonra başvurursa maaşı 7 aya düşecek.
Burada bazı mücbir sebepler (hastalık, yakının vefatı gibi) kurumca geçerli sayılıyor.
İKİNCİ MAAŞ İMKANI
İşsizlik maaşı alırken iş bulunursa bu kez sistem değişiyor.
İş bulan sigortalının işsizlik ödeneği kesiliyor. Bulduğu işten de çıkartılırsa bu kez kalan kısmı almaya devam ediyor.
İşsizlik ödeneği almak için söylediğimiz gibi haksız veya sebepsiz yere işten çıkmak ya da haklı fesih şartlarıyla kendisinin ayrılması gerekiyor. İşsizlik maaşının tamamını alan, yeniden şartları sağladığında işsizlik maaşından yararlanabiliyor.
KAÇ AY ÖDEME ALINIYOR?
İşsizlik maaşı için son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak primin ödenmiş olması ile işten ayrıldıktan önceki 120 gün içinde primin ödenmiş olması isteniyor. Alınacak işsizlik maaşının süresini de ödenen primler belirliyor. Buna göre son 3 yıl içinde 600 gün prim ödeyene 6 ay, 900 gün prim ödeyene 8 ay ve 1080 gün prim ödeyene 10 ay maaş ödeniyor
İZİN KULLANDIRMAYAN TAZMİNAT ÖDER
Ben özel bir şirkette yaklaşık on yıldır çalışıyorum. Her yıl yıllık iznimin hepsini kullandırmıyorlar. İzinlerim her yıl birike birike şu an itibariyle 150 gün oldu. Bu benim iş sözleşmemi haklı fesih kapsamında sebebim olur mu? Çünkü yıllık izin kullanamadığım bir yerde çalışmak istemiyorum. (ismi saklı)
İşçinin hak kazanmış olduğu haklarını işverenin kullandırmaması çalışma hukukuna aykırıdır. Yargıtay 9. hukuk dairesinin 2001/17459 esas numaralı kararında; hak kazandığı izni çalışmakta iken işverenden isteyen işçi kendisine böyle bir iznin kullandırılmayacağı açık ve kesin şekilde ifade edildiği takdirde İş Kanunu'nda tanınmış olan haklarını kullanabilir" denilmektedir.
Bu nedenle sizin içinde bulunduğunuz durum da buna örnek teşkil etmektedir.
Bu da size sözleşmenizi haklı bir nedenle fesih etme yetkisi veriyor demektedir. Ancak burada bir konuyu hatırlatalım. Eğer işin gereği olarak zorunlu şartlar sebebiyle izni kullanmamışsanız ya da eksik kullanılmışsa, yani işverenin açıkça 'kullandırmıyorum' talimatı yoksa bu kez işten ayrılırken kullanmadığınız izinlerin parasını alırsınız.
ZAM ZORUNLU DEĞİL
Asgari ücretle çalışıyorum. Asgari ücretin artmasından başka işveren maaşlarımıza zam vermek zorunda değil mi? Mete KARACA
Çalışanların en büyük eksikliklerinin başında işe başlarken imzalamış oldukları sözleşmeleri okumamaları geliyor. İş sözleşmelerinde her yıl yapılacak zam oranları ve diğer haklarla ilgili maddeler mutlaka belirtilmiştir.
İşveren buna uymak zorundadır. Uymaz ise size haklı fesih imkanı doğar. Ancak sizin de iş sözleşmenizde her yıl yapılacak zam oranı belirtilmemiş ise ve ücretinizde asgari ücretin altında değilse işverenden herhangi bir zam talebinde bulunamazsınız. Asgari ücretin artması ücretinize gelen artışı sağlayacaktır.