1 Aralık, tüm dünyada AIDS hastalığı için bir farkındalık günü olarak tespit edilmiştir. Her ne kadar yaşadığımız günler, bulaşıcı ya da pandemik boyutları açısından bir hastalık için Kovid 19 dışında bir hastalığı akla getirmese de, çok değil son 20 yılın değişmez gündem maddelerinden birisi AIDS hastalığı idi. Dünyadaki HIV pozitif vakalarının yüzde 70'i Afrika'da, özellikle de Sahra altı diye anılan, coğrafî olarak Sahra Çölü'nün güneyinde yer alan ülkelerde bulunmaktadır. Hatta bu ülkeler arasında, nüfusun yüzde 10'undan fazlasının HIV pozitif olduğu bilinmektedir.
Küresel bağlamda ilk vaka, 1980'lerde Amerika'da, peş peşe Kaposi Sarkomu ve Pneumocystis Jiroveci gibi oldukça nadir görülen iki hastalığın yoğun bir şekilde Newyork ve California'da rapor edilmesi ile dikkati çekmiş olsa da 1960 yılından itibaren tıbbi literatürde yer aldığı bilinmektedir.
BİLDİRİMİ ZORUNLU
Ülkemizde de ilk kez 1985 yılında bir vaka dolayısı ile bildirimi yapılmıştır. Süreç içinde de gizlilik kurallarına uyulmak kaydıyla bildirimi zorunlu hastalıklar kapsamına alınmıştır. AIDS de gündemdeki SARSCo- 2 gibi zoonotik bir enfeksiyondur.
AIDS etkeninin, şempanzelerde bulunan ve (SIV) denen bir tür maymun bağışıklık yetmezliği virüsünün mutasyon ile insanlardaki hastalığı yapan HIV virüsüne evrildiği düşünülmektedir. Çünkü genetik olarak HIV'e çok benzer bir virüs olan SIV, ilk kez Batı Afrika'nın ekvatora yakın bölgelerindeki geniş yaşam alanlarında bulunan şempanzelerde tespit edilmiştir.
BULAŞ ÖNLENEBİLİR
Ülkemizde AIDS hastalığının etkeni HIV virüsünün, korunmasız (kondomsuz) cinsel ilişki ile HIV pozitif doku ve organ nakilleri, damar-içi ortak kullanılan şırıngalar ve kesici/delici alet yaralanmaları ile bulaştığını bilmeyen yoktur herhalde.
Bir başka bulaş yolunun da annedenbebeğe olduğunu da burada ekleyelim.
Bu, anneden bebeğe gebelik döneminde, doğum sırasında veya doğum sonrasında emzirmeyle olmakta, ancak doğru tedavi ile bu bulaş yüzde yüz önlenebilmektedir.
Gelinen noktada, HIV ile yaşamak, diyabete benzer kronik bir hastalık ile yaşamaya benzer bir haldedir. Korunmak için ise riskli davranışlardan kaçınmak esastır.
Ülkemiz, HIV/AIDS hastalığı özelinde, az sıklıkla görülen ülkeler arasında yer almasına rağmen, son yıllarda maalesef vaka sayılarında ciddi artışlar kaydedilmeye başlanmıştır.
YÜZDE 465 ARTIŞ
UNAIDS, Birleşmiş Milletler'in HIV/ AIDS konusunda uzmanlaşmış organıdır ve bu kuruluşa göre HIV pozitif olmasına rağmen durumunu bilmeyen 10 milyonu aşkın insan var ve ne yazık ki ülkemiz de dünyadaki gelişmelerin aksine yeni vakaların "en hızlı arttığı" ülkelerden biri.
UNAIDS 2019 yılı raporuna göre; dünyada HIV epidemisinin başlangıcından beri 74.9 milyon kişi HIV ile enfekte olmuş, 32 milyon kişi ise AIDS ile ilişkili hastalıklar nedeni ile yaşamlarını yitirmiştir. Ülkemizde son on yılda HIV vakalarında yüzde 465 artış kaydedildi. Yeni tanı alanların yüzde 50'ye yakını, 25-49 yaş aralığındaki genç insanlar. Bu sonuçlara göre, HIV enfeksiyonunun orta vadede önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımızda olacağını gösteriyor. 2010 yılında HIV pozitif kişi sayısı sadece 539 idi, 2018 yılında ise 3719 vakaya ulaştı. Bu vakaların yüzde 80'i erkek olup yüzde 15'i de yabancı uyruğa sahiptir. Bu kayıtlarda, cinsel yolla bulaş oranının yüzde 98'lerde olduğu görülmektedir.
KONTROL PROGRAMI
Burada, HIV pozitif kişilerle aynı iş yerinde çalışmakla, aynı ortamda bulunmak, aynı okulda okumakla, ortak çatal kaşık kullanmakla; dokunmak ve tokalaşmakla; telefon, kitap, defter gibi araçlar ile duş-banyo alanlarını, havuzları, tuvaletleri ortak kullanmakla, böcek ısırması ve sinek sokması ile HIV enfeksiyonunun bulaşmadığını da belirtelim. AIDS vaka sayılarının, dünya istatistiklerine göre, en hızlı arttığı ülkelerden birisi olan ülkemiz için önemli halk sağlığı sorunu boyutuna ulaşan HIV/AIDS epidemisi ile mücadele etmek amacı ile Sağlık Bakanlığı, Türkiye HIV/AIDS Kontrol Programı 2019-2024 hazırlamış, 2019 yılı Temmuz ayından itibaren de hayata geçirmiştir. Bu program ile, HIV/AIDS yayılımı için risk oluşturan faktörlerle mücadele edilmesi, hastaların tanı ve tedavi, bakım ve desteğe eşit erişiminin sağlanılması yolu ile toplumun sağlığının korunması hedeflenmiştir. Kovid 19 pandemisi ile uğraşırken AIDS gibi epidemik olarak devam eden hastalıkları da unutmayalım.