Küresel kriz sonucunda öyle bir dip yaptık ki, her çıkış ile rahatladığımızı ve bu işten kurtulduğumuzu düşünüyoruz. Kötüyü geride bıraktığımız konusunda konsensüs oluştu. Buna kimse itiraz etmiyor. İkinci olarak, büyüme rakamları pozitif geliyor. Yani durgunluk sürecinin sonlarına yaklaştığımız görülüyor. Bu da doğru, yine itiraz yok. O zaman yazımızın başlığından devam edelim... Ancak, FED Başkanı Bernanke'nin deyimiyle alınan olağan üstü önlemler ile ulaşılan sonuçlar ne kadar uyumlu? Aslında bu kadar önlem ile daha ileri noktalarda olmamız gerekmiyor muydu? Çıkıştaki itici ivme, bizi durgunluktan en azından bir süreliğine kapımızı çalmayacak şekilde kurtarmakta yeterli olacak mı?
GÜNCEL RAKAMLAR
Soruların yanıtlarını bazı güncel rakamlarla verelim...
Krizin çıkış noktası olan ABD kısmen toparlanıyor. Son çeyrekte yüzde 3.5 ile beklentilerin oldukça üzerinde büyüdüğü ortaya çıktı. Tabi, bu rakamın ne kadar anlamlı olduğunu geçen haftalarda sizlerle paylaşmıştık. Euro Bölgesi'nde de kısmi toparlanma gözlemleniyor. 2008'in son iki çeyreği dahil ilk kez pozitif büyüme yakaladı euro kullanan ülkeler. Euro Bölgesi'ndeki büyüme oranı üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.4 yükseldi. Euro Bölgesi'ne ülkeler bazında bakarsak en güçlü performansın Almanya'dan geldiğini görüyoruz. Almanya yüzde 0.7 büyüdü, Almanya'yı yüzde 0.6 ile İtalya izledi. Fransa ise hayal kırıklığı yarattı; büyüme hızı yüzde 0.3 seviyesinde kaldı.
Büyüme rakamları durgunluktan çıkışın sinyallerini veriyor. Fakat, bu noktada şu hususların altını çizmemiz gerekiyor...
* Büyüme rakamları bir önceki dönemle karşılaştırıldığından baz etkisi faktörünün belirleyicilik katsayısı doğal olarak yükseliyor. Yani, eğer baz etkisi göz ardı edilirse büyüme rakamlarının daha alt seviyelerde kalacağı gerçeğini unutmayalım.
* Ülkelerin, ekonomilerinin iç dinamiklerine ve nüfusun demografik özelliklerine göre belli bir büyüme potansiyelleri oluyor. Bu bağlamda dip noktasından bugüne kadar gerçekleşen büyüme rakamlarının ülkelerin büyüme potansiyellerinin oldukça altında kalması ileriye yönelik toparlanmanın yavaş ve uzun bir seyir izleyeceğini de teyit ediyor.
ÖNLEMLERİN MALİYETİ
* Krizden çıkış için alınan önlemlerin maliyeti sağladığı faydanın üzerinde kaldı. Diğer bir deyişle, krizin mali ve reel sektör üzerinde yarattığı ağır tahribata, önlemlerin olumsuz etkileri de eklenmiş oldu. Yüksek maliyetin yarattığı en büyük sorun bütçe açıkları. Başta banka ve banka dışı firmaların bilançolarının temizlenmesi, mali yapılarının güçlendirilmesi, bunun yanı sıra vergi teşvikleri ve kamu harcamalarının artırılması bütçe açıklarını oldukça yükseltti. ABD'nin bütçe açıkları milli gelirinin yüzde 12'sine yaklaştı. Japonya'da da bütçe açıkları yükseliyor, Ekim itibarıyla oran yüzde 7.7. Euro Bölgesi ortalaması ise yüzde 6.5. Almanya'nın yüzde 4.6, Fransa'nın yüzde 8.2. Üstelik Fransa bazı sektörlerde vergi teşvikine devam ediyor.
* Yavaş ve uzun trendi destekleyen bir bulguya da istihdam rakamlarından ulaşıyoruz. ABD'nin işsizlik rakamı yüzde 10.2. Uzun aradan sonra iki haneye çıktı ABD'de işsizlik. Euro Bölgesi'nin de ABD'den aşağı kalır yanı yok. Euro Bölgesi'nde işsizlik oranı yüzde 9.7.
Sonuç olarak, krizden çıkış hızı oldukça yavaş. Dolayısıyla, uzun bir yol bizi bekliyor.