Küresel krizden ülkeler ve ekonomi yönetimleri bazı dersler çıkarmaya çalışıyorlar. En önemli ders deregülasyonun (düzenleme eksikliği) finansal kurumları nedenli dejenere ve deforme ettiği. Bu yüzden 1990'ların ortalarından 2000'lerin başlarına kadar küreselleşmenin çok ivmelendiği dönemde başta ABD olmak üzere birçok ülke düzenleme ile kurumları ve faaliyetlerini çerçeveler içine alarak kısıtlamayalım düşüncesine hakimdiler.
TEMEL KURALLAR
Küresel kriz ile bazı finansal kurumların içinin görünmesi, etik açıdan kokuşmuşlukların ortaya çıkması, hatta iflasları ülkeleri harekete geçirdi. G-20 gibi geniş platform üzerinde finansal kurumların nasıl ıslah edilecekleri tartışılıyor. Bu amaçla oluşturulan "Finansal İstikrar Kurulu" sistemik öneme sahip kuruluşların daha sıkı denetlenmesi, zarar karşılama kapasitelerinin artırılması ve temel finansal altyapı unsurlarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak üzere G-20 liderleri tarafından görevlendirilmişti. Kurul çalışmalarını bitirdi ve önerilerini liderlere onaylatarak Kasım ayı ortasında kamuoyuna açıkladı.
Türkiye'nin de içinde bulunduğu kurulun çizdiği temel çerçevenin öne çıkan kısımlarına kısaca bir göz atalım...
- Sistemik risk yaratabilecek finansal kuruluşların sıkı gözetim ve denetime tabi tutulması.
- Sorunlu bankaların hem finansal sisteme zarar vermesini hem de kamu kesiminden destek almasını engelleyecek şekilde banka rejimlerinde gerekli düzeltmelerin yapılması.
- Uluslararası düzeyde faaliyet gösteren kuruluşlar öncelikli olmak kaydıyla, neden oldukları riskler nedeniyle, kritik öneme sahip finansal kuruluşların Basel III standartlarında öngörülen hatta daha ötesinde bir zarar karşılama kapasitesine sahip olmalarını sağlayacak kurallara tabi tutulması.
Yukarıda değindiğimiz ve değinemediğimiz bazı detay konuların bir kısmının bu yılın sonu itibarıyla tamamlanması gerekiyor. Türkiye'de, çalışmalarda ön plana çıkarılan banka büyüklüklerine göre sistemik öneme sahiplik konusu ne yazık ki yer almıyor. Diğer bir deyişle, her banka için aynı kurallar geçerli, bilanço büyüklüklerine göre ayrım söz konusu değil. Dolayısıyla, üyesi olduğumuz kurulun aldığı kararlar çerçevesinde bu yıl içinde somut adımlar atılacak.
Aynı zamanda bankalar açısından, şoklara karşı dayanıklılığını artırmaya ve sermayelerinin daha güçlü hale getirilmesini sağlamak amacıyla çerçevesi çizilmiş Basel III kuralları da önümüzdeki yıllarda devreye girecek. Basel III kurallarının temelinde banka sermayesinin niceliği ve kalitesinin artırılması ve ekonomik gelişmeler paralelinde sermaye tamponu oluşturulması yatıyor. Bu bağlamda, oluşabilecek zararlar karşısında çekirdek ana sermaye oranı yüzde 2'den 4'5 e yükseltilecek. Bu arada, çekirdek ana sermayenin ise ödenmiş sermaye ile dağıtılmamış kardan oluştuğunu hatırlatalım. Diğer taraftan ana sermaye oranları da yukarı çekiliyor. Yüzde 4 olan ana sermaye Basel III uygulamalarıyla yüzde 6 seviyesine kadar çıkacak.
SERMAYE TAMPONU
Ana ve çekirdek sermaye toplamına sermaye yeterlilik oranları da eklenerek sermaye tamponu oluşturulması gerekiyor Basel III'e göre. Ana ve çekirdek sermayeye yönelik önlemlerin yanı sıra menkul kıymetleştirme işlemlerine ilişkin sermaye yükümlülüğü yükseltiliyor. Bankanın muhatabı olan karşı tarafın yaratacağı, karşı taraf riski olarak tanımladığımız riskin hesaplama yöntemi de değiştirilecek.
Tüm bu önlemler daha sağlam bankacılık sisteminin inşa edilmesi için önümüzdeki yıllarda uygulanacak. Böylece, sonraki olası küresel krizlerde bankaların batması ya da devlet tarafından kurtarılmasına çok tanık olmayacağız.