Gerek Orta Vadeli Program, gerekse Maliye Bakanlığı'ndan alınan vergi geliri artırıcı önlemler, krizden çıkış sürecinde ulaşılan yüksek büyüme oranının önümüze koyduğu faturanın hayli kabarık olduğunu gösteriyor. Dünkü yazımda Orta Vadeli Programı irdelemeye başlamıştım. Bir yol haritası olarak önemli işleve sahip OVP, belirlenen hedeflere ulaşma anlamında ne kadar iç tutarlılığa sahip, değerlendirmemize kaldığımız yerden devam edelim...
Öncelikle faturanın kabarık kalemlerini bir kez daha hatırlatmak istiyorum. Birincisi yüksek cari açık, ikincisi yüksek iç borçlar. Yani, iç tasarruf oranının yetersizliği ve dışa bağımlılığın artması ile 20 milyonun üzerinde vatandaşın 200 milyar TL'nin üzerinde bankalara olan borçları.
OVP'da cari açığın aşağı çekilmesine yönelik önlemler yer alıyor. Şuan yüzde 9.2 olan cari açık oranının yüzde 7'ye düşürülmesi hedefleniyor. Varsayımlar, ihracat yüzde 10'lar civarında artarken ithalat artış hızının yüzde 7'lerde kalması ve etkili olan turizm gelirlerinin de her yıl yüzde 10 seviyelerinde yükselmesi üzerine kurulmuş.
HEDEFLERİN ÖNKOŞULLARI
Bu arada bu hedeflerin gerçekleşebilmesinin bazı ön koşulları da var; Brent petrol fiyatlarının 110 dolarlar seviyesinde kalması ve dolar TL kurunun yıl ortalamasının 1.73'lerde seyretmesi. Petrol ve kurlar öngörülen bant içinde kalırsa ne ala. Tersi durumda hedef şaşma olasılığı kaçınılmaz olarak yükselecek.
Önümüzdeki 3 yılda büyüme hızının düşecek olmasına rağmen hükümet bütçe dengelerinden taviz vermeyecek gibi görünüyor. Bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2011 sonunda yüzde 2'nin alında gerçekleşecek. 2012, 2013 ve 2014 yıllarında sırasıyla yüzde 1,5, 1,4 ve 1 seviyesinde gerçekleşmesi tahmin ediliyor ekonomi yönetimince.
Büyüme hızının düşmesi vergi gelirlerinin de düşmesi anlamına geliyor. Bu durumda iki seçenek kalıyor. Birincisi, kolay alınabilen vergilere yüklenmek, ikincisi, kamu harcamalarını biraz daha kısmak. Maliyenin eğilimini bu yıldan gördük, tüketimden alınan vergilerle mali disiplini korumaya çalışacak. Bütçe açığı ve faiz dışı fazla hedeflerinin tutturulmasında Maliyenin elinde bir kozu daha var. Vergi affı. Öyle demeyelim, yeniden yapılandırma. Faiz dışı fazlaya bu yıl 0.8, seneye 0.33 katkı yapacak yeniden yapılandırmadan gelecek paralar.
VERGİ KOMPOZİSYONU
İktisadi verileri salt matematiksel bakışla değerlendirmenin bir sonucu da işte bu noktada çıkıyor. Rakam iyi ise sistem kaldığı yerden devam ediyor büyümede olduğu gibi. Bütçede de benzer resim karşımıza çıkıyor. Bütçe açığının düşük seviyelerde tutulması kronikleşen sorunların yapısal reformlarla çözümlenmesini geciktiriyor. Kronikleşen sorunlar derken kayıt dışı ekonomi ve vergi gelirlerinin kompozisyonu kastediyorum. Uygun iklimde, yüksek oranlı kayıt dışı ekonomi kayıt içine alınamadığı gibi gelirden alınan doğrudan vergiler yerine tüketimden alınan dolaylı vergilerin lehine olan vergi gelirleri değiştirilemedi.
Bu yıl başlayan ÖTV artışlarıyla başlayan ve yeniden değerleme artış oranı ile gelecek yıla yayılacak olan "güncelleme" işlemi yukarıda andığımız sorunların bir gereği olduğunu vurgulayalım. Daha açık bir ifadeyle yüksek büyümenin bedeli yüksek cari açıklar ve düşük bütçe açığının bedeli yüksek tüketim vergileri olmasaydı söz konusu vatandaşın canını acıtan bu önlemlere gerek kalmayacaktı.
Sözün özü, her ne kadar güncelleme dense de yapılanın ayar olduğu ortada. Maliye tarafından yapılan ÖTV artışları yetmezmiş gibi bu arada kurların yükselişinden kaynaklanan elektrik, doğalgaz ve benzin zamları da gelebilir. Belli ürünlerde yapılan zamlarda "pasta yerine ekmek ye" diyebiliyoruz ama toplumun genelini ilgilendiren ve bedelinin herkesçe ödeneceği bu artışları geçiştirmekte zor olur herhalde.